Matthäus Merian the Elder
στο βιβλίο
του Johann Daniel Mylius Opus medico-chymicum
Matthäus Merian the Elder, Alchemische Weltlandschaft, στο: Johann Daniel Mylius, Opus medico-chymicum, Frankfurt: Lucas Jennis 1618/20, εδώ τόμος 3, 1618, εγγεγραμμένος τίτλος In praefationem tertiam / Basilicae Philsophicae- κάτω δεξιά MMerian. fecit. Από την προηγούμενη κατοχή του Johann Hartmann Beyer, UB Frankfurt, Sign. Occ. 1150 τόμος 3
Το λεγόμενο Αλχημικό Παγκόσμιο Τοπίο θεωρείται το εγκόλπιο των αλχημικών εκτυπώσεων. Η χαλκογραφία, η οποία διακρίνεται για τη ζωγραφική εκτέλεση και την πολύπλοκη ενοποίηση διαφορετικών πλαισίων, δημιουργήθηκε, μαζί με το πορτρέτο του συγγραφέα- το 1618 και είναι ένα από τα λίγα έργα που υπογράφει ο Merian ο Πρεσβύτερος. Το φύλλο του συστήματος ανήκει σε μια σειρά από 4 αναδιπλούμενες, διπλοσέλιδες πλάκες του εκτεταμένου Opus medico chymicum, το οποίο έχει διατηρηθεί σε αξιοσημείωτα καλή κατάσταση στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου της Φρανκφούρτης, μαζί με όλες τις πλάκες που κατά τα άλλα αφαιρέθηκαν συχνά (Εικ.).Ως επιστέγασμα της Praefatio (Εισαγωγή) του τρίτου μέρους και ταυτόχρονα ως προοίμιο της πρακτικής παραγωγής της παγκόσμιας ιατρικής στο τελευταίο μέρος του βιβλίου, η εικονογράφηση αναλαμβάνει μια σημαντική διαμεσολαβητική λειτουργία.
Η δογματική εικόνα με οικουμενικό αίτημα είναι το εικαστικό ισοδύναμο των δογμάτων της Tabula Smaragdina του γνωστού αλχημιστή Ερμή Τρισμέγιστου - μαζί με την παραστατική αναπαράσταση του Πανσόφου στον αστρικό μανδύα που είναι τοποθετημένος στον κεντρικό άξονα. Προφανώς, η συνολική σύνθεση δεν είναι μια κλασική ζωγραφική τοπίου, αλλά ένα εξιδανικευμένο "παγκόσμιο τοπίο" φορτισμένο με περισσότερο ή λιγότερο σαφώς ερμηνεύσιμα σύμβολα και διαγράμματα, το οποίο συνδέει το "πάνω" με το "κάτω". Μέσω της συμβολικής έκφρασης των διαφόρων σταδίων της στιγμιαία σταματημένης αλχημικής διαδικασίας, ο θεατής λαμβάνει μια διδακτική εικόνα των βασικών αρχών της αλχημείας.
Το ανοιχτό, δυναμικά κατανοητό σύστημα του χώρου και του χρόνου φέρνει στο προσκήνιο την ευελιξία του σύμπαντος. Τα διάφορα συμφραζόμενα χωρίζονται εικαστικά με μια υφολογική διαίρεση και διακρίνονται σαφώς μεταξύ τους με συστηματική σύνθεση. Εκτός από την πολυδύναμη υλοποίηση των μορφών του Merian, η οποία συναντάται και σε ορισμένα άλλα έργα του - π.χ. η απεικόνιση της μορφής της Αφροδίτης, η οποία μπορεί ήδη να παρατηρηθεί πολύ παρόμοια ως Natura (εικ.) στη χαρακτική Integræ Naturæ speculum, Artisque imago (1617) του Merian -, οι αλληγορίες των στοιχείων που περιέχονται με τις ιδιότητές τους αντανακλούν την παράδοση της αλχημικής εικαστικής γλώσσας. Οι πολικότητες του μικρόκοσμου και του μακρόκοσμου και οι χαρακτηριστικές αποκλίσεις αντιπροσωπεύουν στην ένωσή τους τον ύψιστο στόχο της αλχημείας. Η ολοκλήρωση της κατάρρευσης αυτών των αντιθέτων δημιουργεί μια εννοιολογική ενότητα της χαρακτικής και αντανακλά τα όρια της γνώσης χωρίς να τα απορρίπτει. Ο δυϊσμός βρίσκεται έτσι στο άμεσο πεδίο της ταυτόχρονης ενότητας. Στην ουράνια και στη γήινη σφαίρα, ο μυθολογικός, ο χριστιανικός και ο ερμητικός συμβολισμός αλληλεπικαλύπτονται τελικά για να σχηματίσουν έναν πολύπλοκο ιστό νοημάτων, το πεδίο εφαρμογής του οποίου είναι το άκτιστο και η επιτομή της αλχημείας σε ένα. Η αρχή της φύσης πέφτει, με την ευλογία του Θεού, στην κατεύθυνση του ανθρώπου, με το φύλλο του συστήματος να συνοψίζει όλες τις ενέργειες και την ουτοπία της αλχημείας. Η τέλεια συμμετρία των γραμμών, των μορφών και των εικονιδίων της χάραξης υποδηλώνει μια αρμονική δομή του κόσμου από τον μικρότερο έως τον μεγαλύτερο κρίκο και τη δυνατότητα να μπορέσουμε να την κατασκευάσουμε με τη βοήθεια της αλχημείας. Η τυπική ισορροπία της χάραξης γίνεται έτσι μια αισθητική έκφραση της επιθυμίας της αλχημείας να είναι σε θέση να αναγνωρίσει και να ελέγξει λειτουργικά το σύνολο της φύσης, καθώς και να ξεπεράσει τα όρια του αδύνατου.
Κατά τη διάρκεια του 17ου αιώνα ενσωματώθηκε ποικιλοτρόπως - και χωρίς το αρχικό πλαίσιο - σε άλλες εκδόσεις, το Αλχημικό Παγκόσμιο Τοπίο σχεδιάστηκε για την προαναφερθείσα πραγματεία του Johann Daniel Mylius (1585-μετά το 1631), ενός ιατρού αλχημιστή με έδρα τη Φρανκφούρτη. Η πρώτη έκδοση του 1618, με την καλά μελετημένη προσπάθειά της να παρουσιάσει τη δογματική δομή της χριστιανικής αλχημείας, μπορεί εύκολα να διακριθεί από τις μεταγενέστερες ανατυπώσεις και αντίγραφα, καθώς το φύλλο φέρει τον τίτλο In praefationem tertiam / Basilicae Philsophicae. Η προσθήκη του κειμένου της Tabula Smaragdina - κάτω από την εκτύπωση - η οποία είναι λογική από άποψη περιεχομένου, αλλά όχι πρωτότυπη, έγινε μόνο σε μια έκδοση του 1678 (Εικ.>) και αποτελεί, εκτός από την τροποποιημένη διάταξη των συνολικά τεσσάρων μεγάλων διδακτικών πινακίδων, ένα ακόμη χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί το "πρωτότυπο" του 1618.
Ο τίτλος - Alchemical Worldscape - εισήχθη από τον Hartmut Böhme το 1993 και έκτοτε έχει γίνει ευρέως αποδεκτός. Στο πλαίσιο του παρόντος έργου, θα μιλάμε για το Αλχημικό Παγκόσμιο Τοπίο, καθώς αυτό τονίζει ακόμη πιο καθαρά τη διάκριση μεταξύ υλικής και πνευματικής αλχημείας.
Yale Engel / Tess Sperber
Μετάφραση G.J.P.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου