Primordial Mother, 1985
Johfra Bosschart : Μια Ζωή Διαρκούς Δημιουργίας
Ο Johfra Bosschart γεννήθηκε στις 15 Δεκεμβρίου του 1919 στο Ρότερνταμ της Ολλανδίας. Υπέγραφε τα έργα του ως «Johfra», ονομασία προερχόμενη από το πλήρες του όνομα που ήταν Franciscus Johannes Gijsbertus Van Den Berg. Το επώνυμο Bosschart ήταν της μητέρας του. Σύμφωνα με τη δεύτερη γυναίκα του, την Ellen Lorien, ως παιδί ήταν ονειροπόλος και στο σχολείο δυσκολευόταν να συγκεντρωθεί. Αντί να παρακολουθεί μαθήματα άλγεβρας προτιμούσε να παρατηρεί τα σχέδια που υπήρχαν στις πέτρες, στις ρίζες των φυτών και στο φλοιό των δένδρων. Τα σύννεφα τον γοήτευαν με τις εναλλαγές σκιάς και φωτός που παρουσίαζαν και αναζητούσε να βρει μορφές σε αυτά.
Το ταλέντο του στη ζωγραφική εκδηλώθηκε από πολύ νωρίς και έγινε δεκτός, κατ’ εξαίρεση, σε ηλικία 14 ετών στη Βασιλική Ακαδημία των Τεχνών στη Χάγη. Εκεί, εκτός από τα μαθήματα που παρακολουθούσε, περνούσε την περισσότερη ώρα του κάνοντας αντίγραφα έργων από τη συλλογή της Ακαδημίας. Ιδιαίτερα τον γοήτευαν τα έργα του Λεονάρντο Ντα Βίντσι και του Μιχαήλ Άντζελο, ενώ συνέχισε να αντλεί έμπνευση από αυτούς τους δύο για όλη την υπόλοιπη ζωή του.
Ένας καθηγητής του, ονόματι Meier, τον ώθησε να μελετήσει το κλασσικό έργο του Max Doerner το «The Materials of the Artist», όπου αποκαλύπτονταν οι μέθοδοι παλιών δασκάλων της ζωγραφικής. Και ενώ φοιτούσε ακόμη στην Ακαδημία, ξεκίνησε να εφαρμόζει αυτές τις μεθόδους. Επίσης, τον επηρέασε σημαντικά το έργο του Σαλβαδόρ Νταλί, ενώ ο ίδιος ξεκίνησε να ζωγραφίζει σουρεαλιστικούς πίνακες το 1941. Ωστόσο, η πρώτη του έκθεση το 1943 απέσπασε αρνητικές κριτικές.
Οι σπουδές του κατά την περίοδο 1934 - 1942 συνέπεσαν με τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τη γερμανική κατοχή της Ολλανδίας και υπέφερε από την πείνα και τις στερήσεις. Το 1945 μια βόμβα των συμμαχικών δυνάμεων κατέστρεψε όλα τα έργα που είχε δημιουργήσει μέχρι τότε. Καταστράφηκαν περίπου 400 πίνακες και 1000 σχέδια. Το συμβάν αυτό αντί να τον απογοητεύσει τον ώθησε να δημιουργήσει νέα έργα. Έτσι, ξεκίνησε να δημιουργεί αλληγορικές αυτοπροσωπογραφίες, ονειρικά τοπία και σουρεαλιστικά έργα.
Το 1945 απέκτησε ένα στούντιο στη Χάγη και τότε δημιούργησε μια νέα γενιά έργων με μυθολογικό περιεχόμενο,
κλασικά γυμνές μορφές, ανατομικά τέλειες και με έντονο ερωτισμό.
Το 1946 συνάντησε τη ζωγράφο Angele Therese Blomjous η οποία του δημιούργησε μια αίσθηση πανικού όταν την πρωτοείδε. Συχνά την αποκαλούσε με τα ονόματα Angel, Anushka, και Diana και τελικά αυτή υιοθέτησε ένα από τα χαϊδευτικά ονόματα και το επώνυμό του και πλέον αναφέρεται ως Diana Vandenberg.
Η Diana είχε σπουδάσει ζωγραφική στην Ακαδημία στο διάστημα 1941 – 1943 και είχε ήδη περάσει αρκετό διάστημα στο Παρίσι. Το 1947 πήγαν και οι δύο στο Παρίσι, καθώς ο Johfra επιθυμούσε βαθύτατα να το επισκεφθεί. Το 1948 ταξίδεψαν στη Ρώμη για να μελετήσουν τις αρχαιότητες που υπήρχαν εκεί. Πίσω στη Χάγη, συνέχισαν να δουλεύουν μαζί σε ένα στούντιο. Τα έργα του χαρακτηρίζονταν από σουρεαλισμό και χιουμοριστική διάθεση, ενώ παρουσιαζόταν σε αυτά έντονα η ανατομία ανθρώπων και ζώων. Ο Johfra πραγματοποίησε μια σειρά προσωπικών εκθέσεων στη γκαλερί Bennewitz στη Χάγη στο διάστημα 1947 και 1948.
Το 1950 επέστρεψαν στο Παρίσι όπου ο Johfra ξεκίνησε μια σειρά μελετών στο Λούβρο, όπου είχε την ευκαιρία να μελετήσει τους πίνακες των παλιών δασκάλων και τα θαύματα της αρχαίας ελληνικής γλυπτικής. Το 1951 επέστρεψαν στη Ρώμη όπου ενέτεινε τις προσπάθειές του στη μελέτη των αρχαιοτήτων και βίωσε ένα είδος προσωπικής αναγέννησης. Τα σιντριβάνια της Ρώμης έγιναν μια πηγή έμπνευσης για αυτόν και αποτέλεσαν τη βάση μιας μεταγενέστερης σειράς σημαντικών έργων, όπως θα δούμε στη συνέχεια. Το 1952 η Diana και ο Johfra παντρεύτηκαν.
Το 1953 ήταν ένα σημείο σταθμός στη σχέση τους, καθώς γνωρίστηκαν με τον Cor Damme, έναν Ολλανδό – Αμερικανό συλλέκτη που ζήτησε ζωγραφιές με εσωτερικό περιεχόμενο από τον Johfra. Μέσω αυτού ήρθαν σε επαφή με το Lectorium Rosicrucianum (τους επονομαζόμενους «Χρυσούς Ροδόσταυρους»). Ο Johfra μελέτησε τις εσωτερικές διδασκαλίες του Lectorium Rosicrucianum επί εννέα έτη, ενώ η Diana επί έντεκα έτη. Μάλιστα, εικονογράφησε αρκετά κείμενα που εκδόθηκαν από το Lectorium Rosicrucianum. Επίσης, σε αυτό το χρονικό διάστημα η Diana και ο Johfra ζωγράφιζαν μαζί και συχνά παρουσίαζαν μαζί τα έργα τους. Θα πρέπει να επισημανθεί πως αυτή την περίοδο τα σουρεαλιστικά έργα του Johfra άρχισαν σιγά – σιγά να μεταμορφώνονται, καθώς άρχισε να χρησιμοποιεί όλο και πιο κλασσικά μοτίβα (όπως π.χ. αρχαία ρωμαϊκά φόντα και ελληνικά αγάλματα).
Ωστόσο, όπως όλα δείχνουν, η εσωτερική του εκπαίδευση δεν περιορίστηκε μόνο στο Lectorium Rosicrucianum αλλά επεκτάθηκε και σε άλλα ρεύματα και διδασκαλίες, αν και δεν είναι γνωστές λεπτομέρειες αυτής της εκπαίδευσης. Ωστόσο, διαφαίνεται, από αναφορές του και από τα έργα του, πως επηρεάστηκε από τον Ερμητισμό, τον Νεοπλατωνισμό, την Καββάλα, τον Γνωστικισμό, την Αλχημεία, τις Ροδοσταυρικές διδασκαλίες, τα Ταρώ, την Αστρολογία, τη φυσική μαγεία, την ψυχολογία και τη μυθολογία.
Το 1959 οι δύο ζωγράφοι πήγαν στο Port Lligat για να συναντήσουν τον Σαλβαδόρ Νταλί, ο οποίος αφότου είδε τα έργα τους εξέφρασε την ικανοποίησή του. Ο Johfra, όντας θαυμαστής του Νταλί, έγραψε στη συνέχεια μια μακροσκελή περιγραφή της συνάντησης αυτής.
Αυτή την περίοδο, επίσης, ο Johfra γνώρισε τη δεύτερη γυναίκα του, την Ellen Lorien, η οποία είχε σπουδάσει ζωγραφική στην Ακαδημία Τέχνης του Grande Chaumiere. Η Ellen ήταν φίλη της Diana από το Lectorium Rosicrucianum όπου και μαθήτευσε επί έξι έτη. Όταν το 1962 η σχέση του με τη Diana έλαβε τέλος ακολούθησε την Ellen στο Άμστερνταμ με την οποία τελικά, παντρεύτηκαν το 1973.
Το 1964 ο Johfra και η Ellen έκτισαν μια μικρή ξύλινη καλύβα στο Aspremont, μια ορεινή περιοχή στη νότια Γαλλία.Η καλύβα αυτή αποτελείτο από ένα μόνο δωμάτιο γεμάτο με βιβλία και ένα κρεβάτι. Σε αυτό το δωμάτιο που ταυτόχρονα ήταν και εργαστήρι ζωγραφικής δημιούργησαν και οι δύο πλήθος νέων έργων.
Hermes Trismegistos, 1972
Ενώ συνέχιζε να εκθέτει τα έργα του στη γκαλερί Mokum στο Άμστερνταμ, το 1966 πραγματοποίησε εκθέσεις πρώτα στις Κάνες, μετά στο Μονακό και στη συνέχεια παρουσίασε τις πρώτες του εκθέσεις στο Παρίσι στην γκαλερί Le Soleil dans la Tete.
Αλλά ήταν στη δεκαετία του 1970 που ο Johfra ξεκίνησε να γνωρίζει κάποια εκτεταμένη δημοσιότητα. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου παρουσίαζε τα έργα του μαζί με μια ομάδα επτά ζωγράφων που αποκαλούνταν «Meta-Realists», στην οποία συμμετείχαν και η Diana Vandenberg και η Ellen Lorien. Αυτή η συλλογική έκθεση περιόδευσε στην Ολλανδία και στο Βέλγιο και τράβηξε αρκετά την προσοχή του κόσμου. Εκείνη την περίοδο εμφανίστηκαν και ορισμένα βιβλία που αναφέρονταν σε αυτή την καλλιτεχνική ομάδα και στα έργα του Johfra και έτσι κέρδισαν ακόμη μεγαλύτερη αναγνώριση.
Το 1973 ο Engel Verkerke ζήτησε από τον Johfra να ζωγραφίσει τα δώδεκα Ζώδια για μια σειρά πόστερς για την εταιρία Verkerke Reproductions.
Το 1974 ο Johfra και η Ellen αγόρασαν ένα σπίτι στο Perigord Noir μια δασώδη περιοχή στη νοτιο-δυτική Γαλλία. Αυτή η περιοχή ήταν φημισμένη για τις παλαιολιθικές ζωγραφιές των σπηλαίων της και τα μνημεία των Κελτών. Έκαναν σπίτι τους ένα παλιό υδρόμυλο και έτσι χτίστηκε ο πύργος του Moulin du Peuch. Εδώ έφτιαξαν το ατελιέ τους, όπου ο Johfra συνήθιζε να ζωγραφίζει πολύ νωρίς το πρωί. Τον Απρίλιο του 1974 δουλεύοντας στο νέο του στούντιο στον πύργο του Moulin du Peuch ολοκλήρωσε τον Καρκίνο, τον Λέοντα και την Παρθένο. Μετά από μερικούς μήνες ολοκλήρωσε τον Σκορπιό και τον Ζυγό και μέχρι το τέλος του έτους τον Τοξότη και τον Αιγόκερω. Τον επόμενο χρόνο ολοκλήρωσε και τα υπόλοιπα Ζώδια. Η σειρά αυτή των έργων του έγινε πολύ δημοφιλής παγκοσμίως και έκανε και τον ίδιο ευρύτερα γνωστό.
Μετά τα έργα των Ζωδίων δημιουργούσε τη σειρά «Maldoror», στην οποία συμπεριλαμβάνονταν ορισμένα από τα πλέον παράξενα έργα του. Τα επόμενα χρόνια συνέβη μια ακόμη αλλαγή στα έργα του και ένα πέρασμα από τον ερμητισμό στον πανθεϊσμό σε ότι αφορούσε στην καλλιτεχνική έκφραση.
Έτσι, στη δεκαετία του 1980 τα έργα του έβριθαν από τις παρουσίες σάτυρων, ξωτικών, μονόκερων, βουκολικών τοπίων πλούσιων σε ηλιακό φως, νυμφών, νεράιδων και γνώμων. Σε αυτά του τα έργα σημαντικό ρόλο έπαιζε η αλληλεπίδραση του ηλιακού φωτός με τη γη, το νερό, τον αέρα και τη φωτιά και η ατμόσφαιρα που δημιουργείτο από αυτή την αλληλεπίδραση. Τα ίδια τα τοπία συνιστούσαν αλληγορίες πλαισιωμένες από πλήθος μικροσκοπικές μορφές οι οποίες αποτελούσαν έκφραση των δυνάμεων της ίδιας της Φύσης. Τα ρωμαϊκά σιντριβάνια που είχε ζωγραφίσει πριν από 30 έτη με την Diana έγιναν το κύριο θέμα για μια μεγάλη σειρά ζωγραφικών έργων.
Το 1985 ο Γάλλος Υπουργός Πολιτισμού βράβευσε τον Johfra και την Ellen με τη διάκριση της «Societe Arts-Sciences-Lettres» και το 1989 ο Johfra έλαβε τον τίτλο του «Ιππότη του Τάγματος των Τεχνών και των Γραμμάτων».
Στο μεταξύ, στη διάρκεια όλων αυτών των ετών, η Diana Vandenberg συνέχισε να ζωγραφίζει και τα έργα της αναγνωρίστηκαν στην Ολλανδία για το ερμητικό τους περιεχόμενο, ενώ την αναγνώριση απέσπασαν και οι προσωπογραφίες της. Αρκετοί από τους μαθητές της έγιναν διάσημοι. Η Diana πέθανε το 1997 σε ηλικία 74 ετών.
Τα τελευταία έτη της ζωής του Johfra ήταν από τα πλέον δημιουργικά, καθώς δημιουργούσε, κατά μέσο όρο, έναν πίνακα κάθε μήνα. Όμως, το 1998 η υγεία του εξασθένησε καθώς ο καρκίνος άλωσε το σώμα του. Στις 31 Μαΐου του 1998 ολοκλήρωσε τον τελευταίο του πίνακα που έφερε την ονομασία «The Journey Home». Σε αυτό απεικονίζεται το γαλήνιο φυσικό τοπίο ενός ποταμού, όπου μια γόνδολα φαίνεται να μεταφέρει μια μορφή. Το απόγευμα εκείνης της ημέρας δήλωσε πως δεν μπορούσε να ζωγραφίζει πλέον.
Τους τελευταίους μήνες της ζωής του διόρθωνε κάποιες απεικονίσεις που «εξιστορούσαν» τη ζωή του και περνούσε γαλήνιες στιγμές με την Ellen στους κήπους του σπιτιού τους. Συζητούσαν μαζί για τον θάνατο και για το μεγάλο ταξίδι που τον περίμενε. Νωρίς το πρωί της 6ης Νοεμβρίου του 1998 και σε ηλικία 78 ετών ξεκίνησε το ταξίδι του για την «άλλη όχθη». Φίλοι του από τη Γαλλία και την Ολλανδία έσπευσαν για να τον ξεπροβοδήσουν σε αυτό το ταξίδι, στο κοιμητήριο του Fleurac.
Τα Έργα της Ψυχής
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο τρόπος με τον οποίο δημιουργήθηκαν οι ζωγραφιές των δώδεκα Ζωδίων.
Τα έργα του πάνω στα Ζώδια ασκούν έντονη γοητεία και είναι γεμάτα με μυστηριώδη εσωτερικό συμβολισμό. Στο βιβλίο του «Signs of the Zodiac» περιγράφει το πώς τα ζωγράφισε μετά από διαλογισμό: «Όταν το 1973 ανέλαβα να ζωγραφίσω τις εικόνες των δώδεκα Ζωδίων για τον Verkerke γνώριζα ότι θα ήταν άσκοπο να προσθέσω ακόμη μερικά έργα (των Ζωδίων) στα εκατοντάδες που ήδη υπήρχαν. Έτσι, αποφάσισα να προάγω όσο το δυνατόν περισσότερες όψεις των Ζωδίων μέσω διαλογισμού και πνευματικής προσέγγισης της βασικής εικόνας, η οποία αποτελούσε και το κύριο θέμα της συγκέντρωσης. Τα πολλά διαφορετικά σύμβολα που σχετίζονταν με ένα συγκεκριμένο ζωδιακό σύμβολο συγκεντρώθηκαν σε μια αρμονική σύνθεση, προκειμένου να δώσουν σε κάθε ζωγραφιά περισσότερο βάθος και να δώσουν στον παρατηρητή περισσότερες δυνατότητες για να κάνει τις δικές του συσχετίσεις».
Αναφέρει, επίσης, για το διαλογισμό του πάνω στα ζωδιακά σύμβολα: «Ως σημείο έναρξης (του διαλογισμού) εξέλαβα την πνευματική εξέλιξη που πραγματοποιείται μέσω των δώδεκα Ζωδίων. Πρόκειται για δώδεκα στάδια στην ανάπτυξη της συνείδησης ,πάνω σε ένα μονοπάτι όπου όλες οι λανθάνουσες δυνάμεις που είναι κρυμμένες εντός μας μπορούν, επιτυχώς, να γίνουν πραγματικές και ενεργές».
Σύμφωνα με τα λεγόμενα του, εμπνεύστηκε το συμβολισμό για τις αστρολογικές ζωγραφιές, κυρίως, με τη βοήθεια τριών εσωτερικών συστημάτων: του Νεοπλατωνισμού, του Ερμητισμού και της Καββάλα.
Γενικότερα, τα έργα του χρησιμεύουν ως ένα μέσο έκφρασης και αποκάλυψης της ιδέας της κρυμμένης ενότητας και της εσωτερικής συνάφειας των πάντων, έτσι όπως αυτή αναδύεται, κυρίως, από αυτά τα τρία προαναφερθέντα εσωτερικά συστήματα εκπαίδευσης.
Περί τα τέλη του δεκαετίας του 1950, στα έργα του άρχισαν εμφανίζονται να εσωτερικά μοτίβα. Μέχρι τότε ζωγράφιζε κυρίως σουρεαλιστικά τοπία, τα οποία σταδιακά άρχισαν να εμπλουτίζονται με εσωτερικό συμβολισμό.
Στη δεκαετία του 1970 τα έργα του παρουσιάζουν μια ξεκάθαρη στροφή προς το Γνωστικισμό και τον Ερμητισμό. Τα ερμητικά έργα στη δεκαετία του 1970 παρουσιάζουν μεγαλύτερη συμμετρία και κεντρική εστίαση προκαλώντας το βλέμμα να ξεκουραστεί και δημιουργώντας έτσι προδιάθεση για διαλογισμό. Ο Johfra αναφέρει για τα σύμβολα: «Ένα σύμβολο είναι σαν ένας καθρέφτης: ενώ παραμένει ο ίδιος, πάντα θα ανακλά μια διαφορετική εικόνα, ανάλογα με το ποιος κοιτά σε αυτόν».
Τα όψιμα έργα του, όπως προαναφέρθηκε, αποκαλύπτουν μια βαθιά σχέση με τη Φύση και αποτελούν μια ουσιαστική στροφή προς τον Πανθεϊσμό. Διαφαίνεται μια ιδιαίτερη σχέση με τις αόρατες δυνάμεις της Φύσης, οι οποίες διαπερνούν όλα τα πράγματα και εκφράζονται μέσα από κάθε πτυχή του φυσικού κόσμου.
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι απόψεις του για τις Νεοπλατωνικές διδασκαλίες, καθώς ο ίδιος αναφέρει: «Η ανάδυση όλων των πραγμάτων από το αμετάβλητο, το απόλυτο και θεϊκό Ένα είναι η ουσία των Νεοπλατωνικών διδασκαλιών. Όλα τα πράγματα πηγάζουν από αυτό το Ένα, το οποίο εκφράζεται στα κατώτερα επίπεδα μέσα από στην πολλαπλότητά τους. Αρχικά το Ένα έφερε σε ύπαρξη τον Λόγο ή Κοσμική Νοημοσύνη, μέσω του οποίου ο κόσμος των Θεϊκών Ιδεών ήρθε σε ύπαρξη. Αυτές είναι οι τέλειες εικόνες, με βάση τις οποίες σχηματίστηκε η Φύση. Τα πράγματα της Φύσης είναι ελαττωματικά και ατελή. Αλλά το καθένα φέρει εντός του, σε λήθη, τη μνήμη του αρχικού αρχέτυπου από το οποίο προέρχεται. Και μέσω της ομορφιάς της μορφής του, σε κάθε πράγμα αντανακλάται αυτή η τέλεια εικόνα. Το ζητούμενο για κάθε δημιούργημα είναι η ανύψωσή του σε ένα ανώτερο επίπεδο. Αυτό εκφράζεται με την προσπάθεια να απελευθερωθεί από το χώρο και το χρόνο και έτσι να οδηγήσει την αρχική του ουσία μέσα στο ασφαλές καταφύγιο του θεϊκού Ένα από το οποίο εκπορεύτηκε».
Οι ζωγραφιές του τείνουν να ελκύουν το βλέμμα ξανά και ξανά και σταδιακά, σε ένα βαθύτερο επίπεδο, γίνονται αντικείμενο διαλογισμού. Δεν πρέπει κάποιος να προσπαθεί να ερμηνεύσει λογικά τα σύμβολα που υπάρχουν σε αυτές τις εικόνες, αλλά να εισέρχεται μέσω αυτών σε βαθιά πνευματική συγκέντρωση. Αποτελούν πύλες μέσα από τις οποίες εισερχόμαστε στον εσωτερικό μας κόσμο και τον γνωρίζουμε καλύτερα.
Στόχος του Johfra ήταν να ζωγραφίζει πίνακες οι οποίοι να μην είναι απλές ζωγραφιές αλλά δρόμοι που οδηγούν σε πνευματική αφύπνιση. Όπως ο ίδιος ανέφερε: «Οι βαθύτερες αλήθειες αναδύονται μέσα από τους μύθους και τα σύμβολα. Ένα πραγματικά συμπαντικό και αρχετυπικό σύμβολο διεισδύει βαθύτερα, αγγίζει τον ασυνείδητο πυρήνα του ανθρώπου, όπου και το αναγνωρίζει εκ των έσω».
Με αυτόν τον τρόπο οι ζωγραφιές του ελκύουν κάποιον και τον διεγείρουν πνευματικά, διότι απεικονίζουν κάτι γνωστό στα βάθη της ψυχής, το οποίο, όμως, στη συνέχεια ξεχάστηκε. Αποτελούν, υπό αυτή την οπτική, μια ανάμνηση της πνευματικής μας πατρίδας και ταυτόχρονα ένα συναρπαστικό ταξίδι προς αυτήν.
Thanks to Κ. Σ.
Source :
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου