Το Σεμινάριο του Adam McLean για τις αλχημικές ακολουθίες - Μάθημα 4 :

 

Το Σεμινάριο του Adam McLean για τις αλχημικές ακολουθίες - Μάθημα 4 : Splendor solis

Το Splendor solis είναι ένα σχετικά πρώιμο έργο αλχημικού συμβολισμού.  Το παλαιότερο χειρόγραφο που σώζεται βρίσκεται σήμερα στο Πρωσικό Κρατικό Μουσείο του Βερολίνου (ορισμένοι μελετητές το χρονολογούν στα 1532-35). Υπάρχουν ορισμένα άλλα αντίγραφα που σώζονται από τον 16ο αιώνα. Το πιο γνωστό είναι πιθανώς εκείνο που βρίσκεται στη Βρετανική Βιβλιοθήκη, το οποίο φαίνεται να χρονολογείται από το 1582, οπότε μπορεί να πρόκειται για αντίγραφο που δημιουργήθηκε μερικές δεκαετίες μετά την πρώτη γενιά χειρογράφων. Δεν θα αναφερθούμε εδώ στην ιστορία αυτού του σημαντικού έργου, αλλά θα επικεντρωθούμε στις εικόνες του και θα προσπαθήσουμε να βρούμε έναν τρόπο ανάγνωσης της εμβληματικής ακολουθίας του. Οι εικόνες από την έκδοση της Βρετανικής Βιβλιοθήκης μπορούν να προβληθούν στη διεύθυνση : http://www.levity.com/alchemy/splensol.html

Για να κατανοήσουμε την ουσία του Splendor solis πρέπει να αφαιρέσουμε τις διακοσμητικές λεπτομέρειες και να επικεντρωθούμε στα βασικά στοιχεία της συμβολικής ακολουθίας. Φυσικά τα χειρόγραφα του Splendor solis είναι όμορφα έργα στην παράδοση των αναγεννησιακών μινιατούρων.  Οι εικονογραφήσεις είναι τοποθετημένες μέσα σε περίτεχνα διακοσμητικά πλαίσια, σχεδόν σαν ένα μεσαιωνικό βιβλίο ωρών. Αυτά, ωστόσο, περιέχουν ελάχιστο ή καθόλου συμβολικό περιεχόμενο σχετικό με την εμβληματική ακολουθία, και αντί αυτού πρέπει να αναζητήσουμε την κεντρική εμβληματική εικόνα στο κέντρο κάθε πίνακα. Ακόμη και οι φαινομενικά συμβολικές εικόνες γύρω από τις επτά φιάλες στις εικόνες 12 έως 18, θα πρέπει να περιοριστούν σε αυτό που στην πραγματικότητα επικοινωνούν - τις πλανητικές αποδόσεις κάθε φιάλης. Ευτυχώς για εμάς, τα βασικά στοιχεία κάθε εικόνας μπορούν να φανούν στις έντυπες εκδόσεις του έργου. Δημοσιεύθηκε με ξυλογραφικές απεικονίσεις, στο Aureum Vellus, oder Guldin Schatz und Kunst-kammer, 1598, το οποίο επανεκδόθηκε αρκετές φορές. Μια Γαλλική μετάφραση, με τίτλο La Toyson d'or, ou la fleur des thresors εκδόθηκε στο Παρίσι το 1612 με μια σειρά από λεπτότερες γκραβούρες, μερικά αντίτυπα των οποίων ήταν χρωματισμένα στο χέρι. Εδώ θα χρησιμοποιήσω τις γκραβούρες από την έκδοση του Αμβούργου του 1708, τις οποίες χρωμάτισα το 1982, ακολουθώντας τις ενδείξεις σε ένα πρώιμο τυπωμένο αντίτυπο του έργου. Έχω παράσχει κάποιο άλλο υλικό αναφοράς για αυτό το μάθημα: μερικές ξυλογραφικές εκδόσεις των αρχών του 17ου αιώνα και μερικά εμβλήματα από τη Γαλλική έκδοση του 17ου αιώνα. Ίσως είναι χρήσιμο να εξετάσουμε αρχικά τη χαρακτική της σελίδας τίτλου από τη Γαλλική έκδοση La Toyson d'Or του 1613. Εδώ ο χαράκτης παρουσιάζει σχεδόν όλες τις βασικές εμβληματικές εικόνες μαζί σε μια εικόνα.

Υπάρχουν 22 εμβλήματα σε αυτή την ακολουθία και μπορεί κανείς εύκολα να εντοπίσει μια δομή. Είναι προφανές ότι η σειρά των επτά φιαλών που η καθεμία σχετίζεται με έναν πλανήτη είναι μια επιμέρους ακολουθία μέσα στο ευρύτερο έργο. Αυτό υποδεικνύεται επίσης από τους τίτλους των κεφαλαίων στο κείμενο. Θα πρέπει επίσης να αναγνωρίσουμε πολύ γρήγορα ότι οι επτά εικόνες που προηγούνται των φιαλών είναι επίσης μια επιμέρους ακολουθία. Αυτό αφήνει άλλα οκτώ εμβλήματα που πρέπει να εξηγήσουμε, τέσσερα στην αρχή και τέσσερα στο τέλος. Φαίνεται λοιπόν ότι εδώ έχουμε ένα μοτίβο που διέπει αυτά τα 22 εμβλήματα.

1          2          3          4

5          6          7          8         9          10        11

12        13        14        15       16        17        18

19        20        21        22

Όπως ανέφερα σε ορισμένα από τα προηγούμενα μαθήματα, πολλές ακολουθίες φαίνεται να έχουν μια υποκείμενη δομή. Η εύρεση αυτής της δομής μπορεί να είναι το βασικό κλειδί για να κατανοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο εκτυλίσσεται η ακολουθία. Σε ορισμένες περιπτώσεις η δομή φαίνεται ξεκάθαρη, όπως συμβαίνει εδώ, αλλά σε άλλες ακολουθίες μπορεί να υπάρχει ένας αριθμός διαφορετικών δομών μέσω των οποίων μπορεί κανείς να αναλύσει την ακολουθία. Μπορεί να είναι αρκετά διδακτικό να δοκιμάσει κανείς διάφορες δομές για να δει τι λειτουργεί και τι όχι. Θα εξετάζουμε συχνά αυτό το θέμα κατά τη διερεύνηση των ακολουθιών.

Ας εξετάσουμε λεπτομερώς τα διάφορα στοιχεία που αποκαλύπτονται από αυτή τη δομή πίσω από το Splendor solis.

Το εισαγωγικό τμήμα. 1 - 2- 3 - 4

Αυτά τα τέσσερα πρώτα εμβλήματα φαίνονται αρκετά απλά, ενώ το καθένα μας παρουσιάζει ένα μικρό δράμα. Μετά την εργασία μας στο βασικό μάθημα θα πρέπει να είναι εύκολο να διαβάσουμε καθένα από αυτά τα εμβλήματα. Το πρώτο μας δείχνει έναν ήλιο που στέκεται πάνω από ένα οικόσημο με έναν ήλιο που απεικονίζεται με τη σειρά του πάνω σε μια ασπίδα. Εδώ υπάρχει μια προφανής δήλωση της ιδέας του πάνω και του κάτω, του ουράνιου ήλιου και του γήινου ήλιου κάτω. Η επόμενη εικόνα είναι αυτή του φιλοσόφου που κρατάει το φλασκί του. Το πανό γύρω του (στο χειρόγραφο) δηλώνει "ας πάμε να αναζητήσουμε τα τέσσερα φυσικά στοιχεία". Η τρίτη εικόνα μας δείχνει έναν οπλισμένο ιππότη που στέκεται πάνω σε μια διπλή κρήνη. Το κείμενο στην ασπίδα του αρχίζει "Κάνε ένα νερό από δύο νερά". Η τέταρτη εικόνα είναι αυτή ενός βασιλιά του ήλιου και μιας βασίλισσας της σελήνης. Στο λάβαρο της βασίλισσας αναγράφεται "το γάλα της παρθένου", ενώ στο λάβαρο του βασιλιά αναφέρεται "πήξε το αρσενικό". Αυτή η ομάδα των τεσσάρων φαίνεται να ασχολείται με παρόμοια θέματα, αντανακλώντας και συντονίζοντας το ένα το άλλο. Μπορεί κανείς να επισημοποιήσει αυτή τη συσχέτιση συνδέοντάς τα μεταξύ τους σε μια τετραπλότητα.

Έτσι, μπορούμε να δούμε ότι αυτά τα στοιχεία συνδυάζονται με διάφορους τρόπους : το ένα και το δύο έχουν την ιδέα μιας κάθετης πολικότητας, ο ήλιος πάνω και κάτω στην εικόνα 1 και οι φιλόσοφοι που ανεβάζουν την ύλη από την κατώτερη ακατέργαστη κατάσταση σε μια πιο εκλεπτυσμένη και ανώτερη κατάσταση στην εικόνα 2. Οι εικόνες 3 και 4 σχηματίζουν ένα ζεύγος που αντανακλά μια πιο οριζόντια πολικότητα, η 3 με τις δύο λεκάνες του νερού του ήλιου και της σελήνης, ενώ η 4 έχει φυσικά τον ηλιακό βασιλιά και τη σεληνιακή βασίλισσα. Τις άλλες σταυρικές συσχετίσεις θα πρέπει να τις διερευνήσετε μόνοι σας στο πλαίσιο των ασκήσεων.

Οι επτά παραβολές ή αλληγορίες. 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11

Τώρα οδηγούμαστε σε μια σειρά από εμβλήματα που το καθένα φαίνεται να συνδέεται με την ιδέα του θανάτου και της αναγέννησης. Τα εμβλήματα είναι και πάλι αρκετά απλά και το καθένα μας παρουσιάζει ένα μικρό δράμα που συμπυκνώνει την ουσία της διαδικασίας που καλούμαστε εδώ να εξετάσουμε. Αυτή η ακολουθία μας δείχνει έναν κύκλο θανάτου και αναγέννησης, ιδωμένο με διαφορετικό τρόπο από τον απλό θάνατο του βασιλιά που παρατηρήσαμε στη σειρά Petrus Bonus.  Εδώ λαμβάνει χώρα μια πιο σύνθετη διαπλοκή εικόνων. Στο κέντρο της υποδιαστολής βρίσκεται η εικόνα 8, στην οποία παρουσιάζεται μια αναγέννηση. Ένας γυμνός άντρας αναδύεται από το βάλτο, τον οποίο υποδέχεται ένας άγγελος που του δίνει μια ρόμπα. Πιθανόν πρόκειται για την αναγέννηση του βασιλιά που πέθανε βυθιζόμενος στον βάλτο στο προηγούμενο έμβλημα 7. Αν κοιτάξετε την εκδοχή στο χειρόγραφο Harley στη Βρετανική Βιβλιοθήκη θα δείτε την εκπληκτική εικόνα ενός άνδρα με κόκκινο διαφανές κεφάλι σφαίρας, σκούρο σώμα με λευκά και κόκκινα χέρια.  Πρόκειται για μια απίστευτα ισχυρή εικόνα και φαίνεται να συνοψίζει με δυναμικό, ενεργητικό τρόπο την ουσία αυτής της αλχημικής αναγέννησης.

Ας δούμε γρήγορα τις επτά αλληγορίες σε αυτή την ακολουθία.

Η πρώτη μας δείχνει δύο ανθρακωρύχους να εξάγουν μετάλλευμα από ένα βουνό. Εδώ έχουμε ένα είδος θανάτου των φλεβών του μεταλλεύματος και μια υπονοούμενη αναγέννηση ως καθαρισμένο μέταλλο. Η δεύτερη μας δείχνει ένα δέντρο. Ένας άνδρας συλλέγει τους καρπούς και παραδίδει τα νεκρά κλαδιά σε δύο φιλοσόφους που στέκονται δίπλα στο δέντρο. Και πάλι η ιδέα των καρπών από τους οποίους μπορεί να προκύψει ο σπόρος και η αναγέννηση και το νεκρό υλικό των κλαδιών. Υπάρχουν φυσικά πολύ περισσότερα σε αυτά τα εμβλήματα (για παράδειγμα, δεν έχουμε εξετάσει τα πουλιά σε αυτή τη δεύτερη εικόνα), αλλά για τους σκοπούς αυτού του σύντομου μαθήματος, θα επικεντρωθούμε αποκλειστικά στην ιδέα του θανάτου-αναγέννησης, αν και θα πρέπει να προσπαθήσουμε να μη χάσουμε από τα μάτια μας το γεγονός ότι υπάρχουν και άλλες πτυχές που πρέπει να λάβουμε υπόψη. Η τρίτη εικόνα δείχνει στο βάθος έναν ηλικιωμένο βασιλιά να πεθαίνει βυθιζόμενος σε έναν βάλτο, ενώ στο προσκήνιο στέκεται ένας νεαρός βασιλιάς στεφανωμένος με τριπλό στέμμα και κρατώντας τη σφαίρα και το σκήπτρο του αξιώματός του. Πάνω από τη σφαίρα κάθεται ένα λευκό πουλί. Η τέταρτη και κεντρική εικόνα μας παρουσιάζει έναν άνδρα με μαύρο σώμα, με το ένα χέρι κόκκινο και το άλλο λευκό, να αναδύεται από έναν βάλτο και να του προσφέρεται ένας μανδύας από έναν φτερωτό άγγελο. Η επόμενη εικόνα είναι αυτή ενός ερμαφρόδιτου που κρατάει ένα αυγό και μια κυκλική μορφή που απεικονίζει τα τέσσερα στοιχεία. Το αυγό αντικατοπτρίζει σαφώς το θέμα της αναγέννησης. Η έκτη εικόνα δείχνει απλώς έναν θάνατο με αποκεφαλισμό, ενώ η έβδομη δείχνει μια ανθρώπινη μορφή να θερμαίνεται σε ένα λουτρό μεταμόρφωσης. Απλουστεύω εδώ εστιάζοντας μόνο σε αυτό το θέμα, και μπορούμε να εξερευνήσουμε άλλες πτυχές αυτής της επιμέρους ακολουθίας εμβλημάτων ως άσκηση. Αυτό το θέμα συνδέει και συνεκτιμά αυτή την ομάδα των επτά εμβλημάτων και θα πρέπει να επικεντρωθούμε σε αυτό κατά την αρχική μας εξερεύνηση της σειράς Splendor solis. Αυτή η σειρά έχει πολλές άλλες πτυχές και απηχήσεις, τις οποίες πρέπει να προσπαθήσουμε να συνειδητοποιήσουμε, αν θέλουμε να εκτιμήσουμε πλήρως το μεγαλείο των εικόνων της. Προς το παρόν, αρκεί ίσως να δούμε τη δομή και τα γενικά θέματα της συμβολικής ακολουθίας της.

Ο μετασχηματισμός στις φιάλες. 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18

Εδώ έχουμε μια σειρά από φιάλες, όπως βρήκαμε και σε προηγούμενες ακολουθίες. Σε αυτές βρίσκουμε συμβολικά ζώα και ανθρώπινες μορφές.  Από τις εικόνες γύρω από τις φιάλες - υποδεικνύεται σαφώς ότι σχετίζονται με τους επτά πλανήτες στην παραδοσιακή τους σειρά από το Πτολεμαϊκό ("Γαιοκεντρικό σύμπαν").

Κρόνος   Δίας   Άρης   Ήλιος   Αφροδίτη   Ερμής   Σελήνη

Η ακολουθία αρχίζει με ένα παιδί που ρίχνει υγρό στο στόμα ενός δράκου, ενώ δουλεύει τη φωτιά του με ένα φυσερό. Στη συνέχεια ακολουθούν τρία στάδια στα οποία μας παρουσιάζεται η τριπλότητα. Τρία πουλιά, ένα κόκκινο, ένα λευκό και ένα μαύρο. Στη συνέχεια, ένας τρικέφαλος λευκός κόκορας, ακολουθούμενος από έναν τρικέφαλο δράκο ως το κεντρικό έμβλημα αυτής της υποενότητας. Ακολουθεί το παγώνι που δείχνει την ουρά του, μια λευκή βασίλισσα που στέκεται στον ήλιο και ένας κόκκινος βασιλιάς που στέκεται στη σελήνη. Αυτά τα δύο τελευταία είναι γνωστά και απεικονίζονται με τον ίδιο περίπου τρόπο στη σειρά Donum Dei που εξετάσαμε προηγουμένως. Παρουσιάζονται οι τρεις πρώτες φιάλες να θερμαίνονται, αλλά η διαδικασία φαίνεται να εξελίσσεται από το τέταρτο στάδιο και μετά από τη δική της εσωτερική θερμότητα.  Στα πρώιμα χειρόγραφα όλες οι φιάλες απεικονίζονται ερμητικά κλειστές, αν και στο τυπωμένο βιβλίο οι γκραβούρες δείχνουν μερικές φιάλες ανοιχτές στην κορυφή. Έτσι έχουμε εδώ μια συμβατική αλχημική ακολουθία σε φιάλες. Παρουσιάζεται όμορφα με τη χρήση γνωστών αλχημικών ζωικών συμβόλων, του δράκου, των πουλιών, των τρικέφαλων πουλιών, του τριπλού δράκου, της ουράς του παγωνιού, της λευκής βασίλισσας και του κόκκινου βασιλιά, οπότε δεν θα πρέπει να μας είναι εντελώς απρόσιτη, καθώς έχουμε εξετάσει τα περισσότερα από αυτά τα επιμέρους σύμβολα στο βασικό μάθημα.

Τα τέσσερα τελευταία εμβλήματα. 19 - 20 - 21 - 22.

Αυτά τα εμβλήματα, ενώ είναι υποβλητικά και ισχυρά, δεν μπορούν πραγματικά να γίνουν κατανοητά μόνο από την εξέταση του συμβολικού τους υλικού. Εδώ πρέπει να στραφούμε στο κείμενο του Splendor solis για να δούμε τι επιδιώκεται με αυτές τις εικόνες. Όλες αυτές σχολιάζονται από καθένα από τα τέσσερα κεφάλαια της πέμπτης πραγματείας. Εδώ η καθεμιά τους συνδέεται σαφώς με ένα ζεύγος συναφών αλχημικών διεργασιών.

Διάλυμα που οδηγεί στη Σήψη 

Η Πηκτικότητα που οδηγεί στη Διάλυση 

Η Εξάχνωση που οδηγεί στη Λεύκανση 

Ο Διαχωρισμός που οδηγεί στη Σύνθεση

Η πρώτη εικόνα, 19, είναι αυτή ενός μαύρου ήλιου που δύει. Η λύση οδηγεί σε μαύρισμα. Το δεύτερο, ή 20ό έμβλημα, δείχνει παιδιά να παίζουν. Το κείμενο συνδέει αυτή την πήξη που οδηγεί στη διάλυση με το χαοτικό παιχνίδι των παιδιών που αναποδογυρίζουν τα πάντα. Το επόμενο έμβλημα μας δείχνει γυναίκα να πλένει ρούχα, εδώ το κείμενο το παραλληλίζει με την εξάχνωση της υγρασίας και τη λεύκανση των ρούχων. Η τελευταία εικόνα είναι αυτή ενός ήλιου που ανατέλλει πάνω από ένα τοπίο.  Εδώ το κείμενο επιθυμεί να δούμε ότι μια διαδικασία διαχωρισμού του νερού και των γήινων στοιχείων, ακολουθείται από την επανένωσή τους και τη σύνθεσή τους σε ένα ενιαίο πράγμα. Αυτά τα τέσσερα τελευταία εμβλήματα φαίνεται να χρησιμοποιούν το συμβολισμό τους με μεταφορικό τρόπο, παρά να είναι συμβατικά αλχημικά εμβλήματα. 

Έτσι, έχοντας εξετάσει τη δομή του Splendor solis, μπορούμε να δούμε ότι η αρχική ομάδα των τεσσάρων εμβλημάτων μας παρουσιάζει αλληγορικά το έργο της εύρεσης της "prima materia" για το αλχημικό έργο. Τα τελευταία τέσσερα εμβλήματα φαίνεται να μας ζητούν να εξετάσουμε τον τελικό κύκλο των εργασιών σε αυτό το αλχημικό έργο και να το παρουσιάζουν μεταφορικά. Και οι δύο αυτές ομάδες των τεσσάρων απαιτούν την ανάγνωση του κειμένου που σχολιάζει τη σημασία τους. Ειδικά τα τέσσερα τελευταία, αν και υποβλητικά και συναρπαστικά από μόνα τους, δεν επιδέχονται τόσο εύκολα το είδος της ανάλυσης των εμβληματικών συμβόλων που ακολουθήσαμε στο προηγούμενο μάθημα. Αντ' αυτού, φαίνεται ότι απλώς απεικονίζουν τις ιδέες του κειμένου.

Μένουν οι δύο επιμέρους ακολουθίες των επτά εμβλημάτων.

Οι παραβολές του θανάτου και της αναγέννησης φαίνεται να αποτελούν μια ολοκληρωμένη ακολουθία και όχι απλώς μεταφορική (όπως τα τέσσερα τελευταία εμβλήματα). Βλέπουμε το τρίτο, το τέταρτο και το πέμπτο να συνδέονται αρκετά στενά συμβολικά. Επίσης, το δεύτερο και το έκτο έμβλημα εστιάζουν και τα δύο στο κεφάλι (το πουλί που κάθεται στο κέντρο της κορυφής του δέντρου έχει λευκό κεφάλι σε μαύρο σώμα). Το πρώτο και το έβδομο μπορούν να συνδεθούν μεταξύ τους, καθώς το πρώτο δείχνει την εξόρυξη ενός μεταλλεύματος με εξόρυξη, και το έβδομο δείχνει μια ανθρώπινη μορφή που θερμαίνεται σε λουτρό καθαρισμού με μια ουσία που εξάγεται. Η σειρά των φιαλών έχει προφανώς δεσμούς με άλλες τέτοιες ακολουθίες, αν και κανείς δεν έχει βρει ότι αυτός ο συγκεκριμένος κύκλος ζωικών και ανθρώπινων μορφών αντικατοπτρίζεται ακριβώς σε άλλο αλχημικό έργο. Ο συμβολισμός αν και φαινομενικά απλός, εντούτοις ανοίγει πολλούς τρόπους εξέτασης της σύντομης ακολουθίας του. Έχουμε τις προφανείς τριπλότητες που παρουσιάζονται στη δεύτερη, τρίτη και τέταρτη φιάλη. Οι δύο φιάλες με δράκους, οι τρεις με πουλιά και οι δύο με ανθρώπινες μορφές. Η ενσωμάτωση των τριών χρωμάτων, του κόκκινου, του λευκού και του μαύρου. Οι φιάλες που τοποθετούνται πάνω σε φλόγες φωτιάς και αυτές που δεν τοποθετούνται. Ο συμβολισμός είναι απλός αν και πλούσιος σε απήχηση. 

Θα άξιζε να διερευνηθούν τυχόν δεσμοί μεταξύ της αλληλουχίας παραβολών/αλληγοριών και των φιαλών, ωστόσο, δεν θα βρούμε εδώ καμία απλή συσχέτιση και ίσως πρέπει να τις αναζητήσουμε ως δύο ξεχωριστές σειρές συμβόλων αντί να προσπαθήσουμε να τις δούμε ως ένα ολοκληρωμένο σύνολο. 

Η όλη σειρά των 22 εμβλημάτων είναι δύσκολο να διαβαστεί ως σύνολο και γίνεται πραγματικά προσιτή μόνο όταν την αναλύσουμε σε επιμέρους στοιχεία. Ορισμένα από αυτά τα εμβλήματα σχετίζονται άμεσα με το κείμενο και μπορεί να είναι μόνο ενδεικτικά αυτού που ξεδιπλώνεται εκεί, οπότε είναι πολύ σημαντικό με αυτό το έργο να διαβάζουμε το κείμενο σε συνδυασμό με τα εμβλήματα. Υπάρχουν δύο σαφείς συνεκτικές υποακολουθίες και πολλά θα κερδηθούν από τη διερεύνησή τους σε βάθος. Η σειρά των φιαλών μπορεί να γίνει κατανοητή καθώς παραλληλίζεται με άλλες τέτοιες ακολουθίες συμβόλων που αλλάζουν σε φιάλες, αλλά η ακολουθία των επτά παραβολών είναι πιο ασαφής. Αν και οι εικόνες αυτής της υποακολουθίας είναι τόσο ελκυστικές, δεν φαίνεται να επιλύονται εύκολα ώστε να δίνουν μια απλοϊκή εικόνα. Με μια βαθιά και σημαντική ακολουθία όπως η Splendor solis, πρέπει να δεχτούμε ότι δεν υπάρχουν εύκολες και απλές εξηγήσεις. Αντίθετα, πρέπει να αφήσουμε αυτές τις εικόνες να δουλέψουν πάνω μας και να είμαστε ευγνώμονες για τις όποιες μικρές ιδέες μπορούμε να αποκομίσουμε μελετώντας επί μακρόν τις εικόνες της.