Marsilio Ficino 'Το Βιβλίο του Ήλιου' 1494

 Marsilio Ficino 'Το Βιβλίο του Ήλιου' 1494

Το Βιβλίο του Ήλιου αποτελεί το αποκορύφωμα της ζωής και του έργου του Ficino. Εκδόθηκε το 1494, πέντε χρόνια πριν από το θάνατό του, και αποτελεί ένα κορυφαίο παράδειγμα της σύνθεσης της αστρολογίας, της θρησκείας και της φιλοσοφίας για την οποία ο Φισίνο αγωνίστηκε σε όλη του τη ζωή, και καταδεικνύει την ικανότητά του να μεταφέρει τη βαθύτερη μυστικιστική εμπειρία μέσα σε μια διαυγή, έγκυρη πρόζα. Στην Αφιέρωση στον Piero de' Medici ο Ficino μας λέει ότι η προέλευση αυτού του έργου είναι η μεταφορά του Ήλιου στη Δημοκρατία του Πλάτωνα και ότι εμπνεύστηκε από τον Ψευδο-Διονύσιο για το ίδιο θέμα. Η νέα ανάγνωση του αποσπάσματος της Δημοκρατίας από τον Ficino προοριζόταν για την τρίτη έκδοση της μετάφρασής του από τον Πλάτωνα, την οποία πατρονάρει ο Piero.

Κεφάλαιο 1: Marsilio Ficino στον αναγνώστη, ότι αυτό το άγκιστρο είναι αλληγορικό και αναγωγικό και όχι δογματικό.

Ω μεγαλόψυχε Πιέρο, είναι μια αληθινά θεϊκή πυθαγόρεια αρχή ότι τα μυστήρια και τα θεία πράγματα δεν αρμόζουν να ομιλούνται χωρίς φως.  Με τις λέξεις αυτές νομίζω ότι ο σοφός αυτός άνθρωπος όχι μόνο εννοεί ότι δεν πρέπει να αποτολμήσουμε τίποτε στα θεία πράγματα, εκτός αν το φως του ίδιου του Θεού τα έχει αποκαλύψει σε εμπνευσμένα μυαλά, αλλά επίσης φαίνεται να μας συμβουλεύει να μην προχωρήσουμε προς το απόκρυφο φως των θεϊκών πραγμάτων, είτε για να τα λάβουμε είτε για να τα αποκαλύψουμε, χωρίς τη μεσολάβηση του εκδηλωμένου φωτός. Γι' αυτό προς το παρόν θα προχωρήσουμε από το φανερό στο απόκρυφο, όχι τόσο με λογικά επιχειρήματα, όσο με ορισμένες αντιστοιχίες που αντλούμε από το φως, ανάλογα με τις δυνατότητές μας. Στο μεταξύ όμως, προσεκτικότατε αναγνώστη, να είσαι επιεικής μαζί μου - απλώς να έχεις κατά νου την Απολλώνια και τρόπον τινά ποιητική άδεια ενώπιον του Ήλιου, ενώ δεν μου απαγορεύεις ένα πιο σοβαρό και (όπως λένε οι Έλληνες) δογματικό περιεχόμενο. 1 υποσχέθηκα μια αλληγορική και, ως προς αυτό, μυστικιστική άσκηση του μυαλού, στο όνομα του Φοίβου του ορκιστή, του οποίου αυτά είναι τα δώρα. Οι Μούσες ποτέ δεν διαφωνούν με τον Απόλλωνα, τραγουδούν. Και μάλιστα ακόμη και ο ίδιος ο Ερμής, ο πρώτος τεχνίτης της αντιπαράθεσης, αν και μπορεί να συζητάει σοβαρά θέματα με τον Κρόνο ή τον Δία, εντούτοις με τον Απόλλωνα παίζει, τα αστεία τους όχι μόνο ταιριάζουν αλλά και είναι θεϊκά. Ας μην είναι και το δικό μας παιχνίδι ακατάλληλο! 

Αλλά τώρα, έχοντας ολοκληρώσει αυτό το προοίμιό μας για το φως, ας προχωρήσουμε στο φως με την ευτυχή έμπνευση της ίδιας της καλοσύνης, δηλαδή του Θεού ψηλά.

Κεφάλαιο 2: Πώς το φως του Ήλιου μοιάζει με την ίδια την Αγαθότητα, δηλαδή τον Θεό.

Τίποτα δεν θυμίζει τη φύση της καλοσύνης περισσότερο από το φως. Πρώτον, το φως εμφανίζεται πολύ καθαρό και πολύ εξυψωμένο στο βασίλειο των αισθήσεων. Δεύτερον, από όλα τα πράγματα ακτινοβολείται πιο εύκολα και ευρέως μέσα σε μια στιγμή.

Τρίτον, συναντά ακίνδυνα τα πάντα και τα διαπερνά πολύ απαλά και ευχάριστα.  Τέταρτον, φέρει μαζί του μια θρεπτική ζεστασιά, που φροντίζει όλα τα πράγματα, χαρίζοντας ζωή και κίνηση. Πέμπτον, ενώ είναι παρόν και μέσα στα πάντα, δεν αλλοιώνεται από τίποτα και δεν αναμιγνύεται με τίποτα. Ομοίως, η ίδια η καλοσύνη στέκεται πάνω από όλη την τάξη των πραγμάτων, απλώνεται πολύ πλατιά και χαϊδεύει και έλκει τα πάντα. Δεν εξαναγκάζει σε τίποτα, όπως η θερμότητα, εκπέμπει παντού την αγάπη ως σύντροφό της, με την οποία κάθε πράγμα προσελκύεται από κάθε κατεύθυνση και δέχεται πρόθυμα την καλοσύνη της. Διεισδύει στα εσώτερα μέρη των πραγμάτων, δεν αναμειγνύεται με κανένα από αυτά. Τέλος, όπως ακριβώς η ίδια η καλοσύνη είναι ανεκτίμητη και ανείπωτη, έτσι σίγουρα είναι και το φως.  Διότι κανένας από τους φιλοσόφους μέχρι τώρα δεν έχει εξηγήσει το εξής: ότι δεν υπάρχει πουθενά τίποτα πιο ξεκάθαρο από το φως, αλλά ότι από την άλλη πλευρά τίποτα δεν εμφανίζεται πιο σκοτεινό, όπως ακριβώς η καλοσύνη είναι και το πιο αναγνωρισμένο από όλα τα πράγματα, αλλά και το ίδιο το λιγότερο αναγνωρισμένο. 

 Για τον λόγο αυτό ο Πλατωνιστής Ιάμβλιχος κατέληξε τελικά να αναφέρεται στο φως ως μια ορισμένη ενεργή ζωτικότητα και σαφής εικόνα της θείας νοημοσύνης. Η ακτίνα που λάμπει από το μάτι είναι η ίδια η εικόνα της όρασης. Έτσι ίσως και το ίδιο το φως να είναι η όραση της ουράνιας ψυχής ή η δράση της όρασης που φτάνει στα εξωτερικά πράγματα - δρώντας από απόσταση, χωρίς όμως να εγκαταλείπει τον ουρανό, αλλά συνεχίζοντας πάντα εκεί αναπόσπαστα με τα εξωτερικά πράγματα, δρώντας ταυτόχρονα βλέποντας και αγγίζοντας.  Τουλάχιστον έχουμε συνηθίσει να μιλάμε για το φως ως ίχνος του συμπαντικού φωτός, που προσφέρεται στα μάτια μας σε μια ορισμένη αναλογία - ή, πράγματι, ως ένα ζωτικό πνεύμα ανάμεσα στην ψυχή του κόσμου και το σώμα - αλλά έχουμε ήδη πει αρκετά γι' αυτό στη Θεολογία. Όποτε λοιπόν στις μελέτες σας κάνετε μια σοβαρή προσπάθεια να υποθέσετε ότι υπάρχουν πολλά αγγελικά πνεύματα πέρα από τον ουρανό, όπως τα φώτα, των οποίων η διάταξη τα συσχετίζει τόσο μεταξύ τους όσο και με έναν Θεό, τον πατέρα όλων των φώτων, ποιο θα είναι το νόημα να συνεχίσετε τις έρευνές σας σε μακρά ελικοειδή μονοπάτια; Απλώς κοιτάξτε ψηλά στον ουρανό, σας παρακαλώ, ω πολίτη του ουράνιου βασιλείου, σε εκείνον τον ουρανό του οποίου η εμφανώς τέλεια τάξη δηλώνει τόσο ξεκάθαρα ότι ο Θεός είναι ο δημιουργός του. 

Όταν κοιτάζετε προς τα πάνω τα ουράνια πράγματα, το στερέωμα αναγγέλλει αμέσως τη δόξα του Θεού και τα έργα των χεριών του μέσα από τις ίδιες τις ακτίνες των άστρων και μέσα από τις όψεις ή τις κλίσεις των ματιών τους καθώς περιπλανώνται. Πάνω απ' όλα ο Ήλιος είναι ο πιο ικανός να σας υποδηλώσει τον ίδιο τον Θεό. Ο Ήλιος σας προσφέρει σημάδια, και ποιος θα τολμούσε να αποκαλέσει τον Ήλιο ψεύτικο; Τέλος, τα αόρατα πράγματα του Θεού, δηλαδή τα αγγελικά πνεύματα, μπορεί να τα δει με μεγαλύτερη δύναμη η διάνοια μέσω των άστρων, και μάλιστα ακόμη και τα αιώνια πράγματα - η αρετή και η θεότητα του Θεού - μπορούν να φανούν μέσω του Ήλιου.