Εμφάνιση και χρήση των συμβόλων
Κατά αρχήν το σύμβολο είναι ένα ερμητικό σημείο που χαρακτηρίζει την σχέση ανάμεσα στο 'πάνω' και στο 'κάτω'. Είναι η συνάντηση ανάμεσα σε δυο κόσμους : τον ανώτερο και τον κατώτερο, το εξωτερικό σχέδιο και το υπόβαθρο. το συνειδητό και το ασυνείδητο, την ιδέα και το επιφαινόμενο. Τα αρχαία θρησκευτικά σύμβολα αναφέρονταν στην αλήθεια και στην οδό που οδηγεί σε αυτήν.
Χάρη στα σύμβολα μπορεί να βιώσει κανείς συνειδητά ορισμένους περιορισμούς και ενδεχομένως ακόμη να τους ξεπεράσει. Για αυτό και χρησιμοποιούνται σε όλες τις περιοχές της ζωής : θρησκευτικές, επιστημονικές, καλλιτεχνικές.
Είναι μέσα που έχουν προορισμό να βοηθήσουν τα ανθρώπινα όντα να συνειδητοποιήσουν τα όρια τους.
Και αν αναγνωρίσουν αυτά τα όρια, τότε τα σύμβολα μπορούν να τους βοηθήσουν να τα υπερβούν.
'Όπως κάτω, έτσι και πάνω' : οι δομές οι κάτω αντιστοιχούν με τις δομές τις πάνω και το επακόλουθο είναι πως ότι είναι κάτω μπορεί να συμβολίζει αυτό που είναι και πάνω.
Η λέξη σύμβολο προέρχεται από την Ελληνική λέξη 'συμβάλλω' ένα σύμβολο είναι λοιπόν η αναπαράσταση μιας έννοιας ή μιας διαδικασίας στην οποία μοιάζει , θα λέγαμε η δομή του συμβόλου.
Η έννοια του συμβόλου έχει χρησιμοποιηθεί μεταξύ άλλων για να δείξει ότι τα δυο ήμισυ ενός δαχτυλιδιού ή μιας πλάκας που είχαν σκοπίμως σπάσει, έχουν συνενωθεί και πάλι.
Δείχνοντας αυτό το μισό, φίλοι, σύζυγοι, παιδιά αποδείκνυαν ότι ήσαν σαφώς συνδεδεμένοι ή συγγενείς.
Αυτή η σημασία της λέξης σύμβολο : η ένωση δυο στοιχείων χωρισμένων τα οποία έχουν ωστόσο συγγένεια δείχνει λοιπόν σαφώς την προσέγγιση δυο πραγμάτων σε ένα και αυτό επίπεδο.Από εκεί προέρχεται η σημερινή του έννοια : να δείχνει ότι κάτι κατώτερο μπορεί να εκφράζει κάτι ανώτερο. Κατά συνέπεια το σύμβολο υπερβαίνει ένα σύνορο το οποίο είναι έτσι δυνατόν να το αναγνωρίσουμε συνειδητά. Με αυτήν την έννοια μια αλληγορία δεν είναι σύμβολο, αλλά είναι μια συμβολική ή εικονική αναπαράσταση, Μια έννοια όπως 'η δικαιοσύνη' παριστάνεται αλληγορικά από μια γυναίκα με δεμένα μάτια που κρατάει μια ζυγαριά ή για τον 'θάνατο' οπλισμένη με ένα δρεπάνι. Εδώ χρησιμοποιούνται στοιχεία ενός όλου τα οποία δεν είναι της ίδιας φύσης αλλά εκφράζουν την ίδια ιδέα με διαφορετικούς τρόπους. Η αλληγορία δεν υπαινίσσεται την ιδέα ενός αποφασιστικού ορίου το οποίο μπορεί να επιτευχθεί και ενδεχομένως να ξεπεραστεί.
Ψυχολογικά σύμβολα
Η σημασία των κρυμμένων κόσμων πίσω από τα σύμβολα εξαρτάται από το επίπεδο από το οποίο ερχόμαστε σε επαφή.
Για παράδειγμα στην ζώνη του συνόρου ανάμεσα στο συνειδητό και το υποσυνείδητο, ή ανάμεσα στον κόσμο της ύλης και την αιθερική ζώνη στο υπερπέραν, ή ανάμεσα στην κατώτερη και την ανώτερη φύση. Στην πρώτη ζώνη πρόκειται για ψυχολογικές αναπαραστάσεις που προέρχονται από το ασυνείδητο και βρίσκονται συσχετισμένες με το ασυνείδητο και το άγνωστο τμήμα της ψυχής. Είναι εκφράσεις εσωτερικών εμπειριών που μπορούν να γίνουν αντιληπτές μέσω των αισθήσεων. Στην ψυχολογία του βάθους τέτοια σύμβολα συνιστούν ενεργούς κρίκους ανάμεσα στις ασυνείδητες δυνάμεις της ψυχής και την συνείδηση. Τόσο τα ατομικά όσο και τα συλλογικά συμπλέγματα μπορούν να παίξουν συμβολικό ρόλο μέσα στις λέξεις, στις πράξεις και τα όνειρα.
Σε αυτό το σημείο, τα σύμβολα θεωρούνται γενικά σαν εργαλεία κατανόησης του εσωτερικού όντος καθώς και του περιβάλλοντος κόσμου.
Δυνάμεις από την αστρική ασυνείδητη περιοχή γεννούν μέσα στο όνειρο εικόνες τις οποίες μπορεί μερικές φορές να ξαναζήσει κανείς συνειδητά αφού ξυπνήσει.
Είναι δυνατόν να αποκαλύψουν σε ποια 'οριακή κατάσταση' βρίσκεται κανείς, να δείξουν την αιτία της πίεσης και της κρίσης που απειλεί. Ακολουθώντας αυτήν την οδό συμβαίνει η ψυχολογική ένταση να ελαττωθεί και να λάβει κανείς ενδείξεις για μια πιο ισορροπημένη ανάπτυξη της προσωπικότητας. Αλλά αυτό εγκυμονεί επίσης κινδύνους τους οποίους δεν θα μπορούσε να αντιμετωπίσει κανείς. Για παράδειγμα, η προβολή ενός συναισθήματος συνειδητής ενοχής σε ένα άλλο άτομο, το οποίο θα επωμιστεί έτσι το λάθος για το οποίο το άτομο που έσφαλε δεν θέλει να αναλάβει την ευθύνη.
Αυτός είναι ο μεγάλος κίνδυνος που εμφανίζεται όταν ένα σύμβολο θεωρείται ότι είναι η ίδια η πραγματικότητα. Είναι ένας αναπόφευκτος κίνδυνος όταν βιώνει κανείς την εμπειρία του ορίου, κυρίως όταν πλησιάζει το σύνορο ανάμεσα στο συνειδητό και το ασυνείδητο, τον κόσμο της ύλης και τον κόσμο των νεκρών, την θνητή φύση και της αθάνατη φύση.
Ο Καρλ Γιουνγκ οικτίρει αυτήν την επικίνδυνη κατάσταση : 'Από τότε που τα υπέροχα σύμβολα μας αμαυρώθηκαν, υπάρχει μια άγνωστη και μυστική ζωή μέσα στο ασυνείδητο του ανθρώπου. Για αυτό υπάρχει η ψυχολογία στις μέρες μας, και μιλάμε για το ασυνείδητο. Αν τα σύμβολα είχαν παραμείνει δυναμικά και ενεργά, αυτό δεν θα ήταν απαραίτητο΄Γιατί τέτοια σύμβολα γεννιούνται από το πνεύμα που προέρχεται άνωθεν'.
Τα γνωστικά σύμβολα
Ποια είναι ακόμα στην εποχή μας η έννοια αυτών των υπέρτατων συμβόλων για τα οποία μιλάει ο Γιουνγκ, αφού δεν δείχνουν πλέον με ξεκάθαρο τρόπο το υπέρτατο' που βρίσκεται στο υπόβαθρο, τον Θεό, την γνώση.
Ενώ οι έννοιες και οι ορισμοί μπορούν να εξηγήσουν τα γεγονότα, και να περιγράψουν με κάθε βεβαιότητα συγκεκριμένες καταστάσεις, η υπεραφθονία του άμετρου, πολυδιάστατου βάθους, της Θεϊκής πραγματικότητας εκφράζεται με σύμβολα.
Ο γήινος άνθρωπος έχει το πολύ-πολύ την δυνατότητα να προσεγγίσει τον κόσμο που βρίσκεται στο υπόβαθρο.
Τέτοια σύμβολα δεν μπορούν παρά να δείχνουν την ύπαρξη μιας πραγματικότητας που είναι ξένη προς την συνηθισμένη ανθρώπινη συνείδηση, η οποία επομένως δεν έχει πρόσβαση σε αυτήν.
Έτσι το σύμβολο αποτελεί ένα σύνδεσμο ανάμεσα στον Θεό και την προσωπικότητα χάρη στον οποίο μπορεί κανείς να υψωθεί πάνω από τα ίδια του τα όρια.
Το σύμβολο αναφέρεται στην αναμφισβήτητη δύναμη που εμπερικλείεται στο Θεϊκό πεδίο αλλά δεν εκφράζετε ποτέ μέσα στην ύλη. Χάρη σε αυτόν τον σύνδεσμο με το Θεϊκό, ο γνωστικός συμβολισμός υπερβαίνει το φθαρτό κόσμο, ακόμη και αν αυτός ο κόσμος περιείχε ακόμη όψεις με αξία, ωραίες και αληθινές. Για παράδειγμα μια λαξευμένη πέτρα διαβρώνεται, αλλά ο Χριστός, ο πάνω στον οποίο οικοδομείται ο άγιος μικρόκοσμος είναι αμετάβλητος.
Τα υπέρτατα σύμβολα είναι αποκαλύψεις
Πως τα αγνά γνωστικά σύμβολα φτάνουν στον κόσμο; Είναι προϊόντα της ανθρώπινης φαντασίας ή Θεϊκές αποκαλύψεις, απεικονίσεις αρχών και διαδικασιών της απαραβίαστης πρωταρχικής δημιουργίας;
Αυτή η ερώτηση έχει προκαλέσει σφοδρές συζητήσεις και πολέμους μέσα σε ολόκληρη την ιστορία της ανθρωπότητας και ακόμη είναι πάντα επίκαιρη. Σύμφωνα με όσα είπαμε προηγουμένως, μπορούμε να συμπεράνουμε ότι ο αγνός γνωστικός συμβολισμός προέρχεται από αποκαλύψεις της Γνώσης και ότι οποιοσδήποτε άλλος συμβολισμός είναι προϊόν της ανθρώπινης συνείδησης.
Τα πιο αρχαία σύμβολα προέρχονται από την συμπαντική πηγή σοφίας, και βρίσκονται σε σύνδεση με τον κοιμισμένο πυρήνα της σοφίας που βρίσκεται μέσα στην ανθρώπινη καρδιά. Υψώνονται πάνω από κάθε εγωκεντρική και ψυχολογική εξήγηση. Τα λόγια 'Η βασιλεία των ουρανών είναι μέσα σας' εκφράζουν ότι οι 'ουρανοί' ή 'ο Θεός' δεν είναι ψυχολογικές φαντασιώσεις αλλά ότι η πύλη πρόσβασης στην Θεϊκή πραγματικότητα βρίσκεται στο ίδιο το κέντρο του ανθρώπινου όντος.
Μέσω του συνδέσμου που υπάρχει ανάμεσα στην Θεϊκή πραγματικότητα και το Θεϊκό κέντρο μέσα στον άνθρωπο εκδηλώνονται όλες οι αποκαλύψεις και όλα τα γνωστικά σύμβολα μέσα στον θνητό κόσμο.
Αυτός είναι ο σύνδεσμος στον οποίον αναφέρεται ο Χριστός με τα λόγια : 'Ο Πατέρας και εγώ είμαστε ένα'.
'Έτσι η θεότητα ανταποκρίνεται στο πνεύμα, το πνεύμα στην διάνοια, η διάνοια στην θέληση, η θέληση στην αναπαράσταση, η αναπαράσταση στην αντιληπτική ικανότητα, η αντιληπτική ικανότητα στις αισθήσεις, και τέλος οι αισθήσεις στο αντικείμενο. Διότι αυτή είναι η αμοιβαία σχέση μέσω της οποίας κάθε άνωθεν πράγμα στέλνει τις ακτίνες διαμέσου κάθε πράγματος κάτω, χωρίς ασυνέχεια, μέχρι το τελευταίο.'
Αυτό το απόσπασμα από ένα αλχημικό έργο του 17ου αιώνα μας κάνει να δούμε ξεκάθαρα ότι τα γνωστικά σύμβολα έχουν διάφορες λειτουργίες :
1. την αποκάλυψη της ανώτερης φύσης μέσα στην κατώτερη.
2. το κάλεσμα για επιστροφή στην Θεϊκή πραγματικότητα.
3. την ανταπόκριση του ανθρώπου σε αυτήν την πρόκληση, την προοδευτική πραγμάτωση όλων των προσπαθειών του για μελέτη της εκδήλωσης και της εικόνας που διαμορφώνει αυτή.
Για αυτό πολλά σύμβολα και συμβολικές παραστάσεις επιμαρτυρούν για την Θεϊκή Αγάπη, για την αναζήτηση του ανθρώπου από τον Θεό και για την αναζήτηση του Θεού από τον άνθρωπο.
Η πύλη ανάμεσα στον κόσμο και την αιωνιότητα
Ένα γνωστικό σύμβολο δεν είναι επομένως τόσο ένα σύμβολο της αλήθειας ή μια πληροφορία που αφορά αυτήν την αλήθεια, αλλά μια πύλη ανάμεσα στον χρόνο και την αιωνιότητα, ανάμεσα στην απαρχή και τον σκοπό. Ένα τέτοιο σύμβολο αυτό καθ' εαυτό δεν υπερβαίνει το σύνορο, πρέπει ο ίδιος ο άνθρωπος που βαδίζει προς την πραγματικότητα που υπάρχει πίσω από το σύμβολο να υπερβεί το σύνορο ο ίδιος. Κάθε συμπαντικό σύμβολο το οποίο οι υπηρέτες στον αμπελώνα του Θεού ακτινοβολούν συνειδητά μέσα στον θνητό κόσμο με την μορφή λόγων και εικόνων και κυρίως με το παράδειγμα της ίδιας τους της ζωής, είναι ένα κάλεσμα για επιστροφή.
Αυτό το σύμβολο δεν είναι μόνον ένα πνευματικό μήνυμα συνδεδεμένο με την Θεϊκή ζωή, αλλά επίσης η δύναμη η οποία κατέρχεται από το πρωταρχικό πεδίο ζωής. Έτσι η ανθρωπότητα δέχεται βοήθεια για να ανακαλύψει την εκδηλωμένη αλήθεια, να την κατανοήσει και να μετασχηματιστεί η ίδια σε ζωντανή πραγματικότητα.
Τα γνωστικά σύμβολα είναι αντίστοιχα περάσματα ανάμεσα στην αλήθεια την σχετική με τον άνθρωπο και την άφθαρτη αλήθεια του Χριστού. Ο Παύλος γράφει (επιστολή προς Κολοσσαείς 1, 15, 17, 19, 20) : 'Ο οποίος (ο Χριστός) είναι η εικόνα του αθάνατου θεού, .. σε αυτόν έχουν δημιουργηθεί όλα τα πράγματα ....τόσο ότι είναι πάνω στην γη όσο και ότι είναι στους ουρανούς.' 'Ο λόγος έγινε σάρκα'. Στον Χριστό ο άνθρωπος είναι εκ νέου ένα όργανο του Θεϊκού κόσμου. Ο Χριστός έχει 'γκρεμίσει τον τοίχο της χωριστικότητας ανάμεσα στους δυο. Ανάμεσα στο γήινο και το Θεϊκό άνθρωπο' (Εφ.2, 14).
Η ενθάρρυνση και τα σύμβολα
Με δεδομένο το επίπεδο των γνωστικών συμβόλων, είναι κατανοητό ότι ο Καρλ Γιουνγκ οικτείρει που η εποχή μας έχει γίνει τόσο λίγο δεκτική στα σύμβολα. Όσο περισσότερο το ανθρώπινο ον αφήνεται να παρασυρθεί από το τεχνικό-οικονομικό ρεύμα της εποχής, τόσο περισσότερο χάνει την συνείδηση του εσωτερικού του χώρου. Κρίνει τα σύμβολα σύμφωνα με εξωτερικά κριτήρια, σαν ένα παιδί που απλώνει το χέρι του προς το φεγγάρι γιατί δεν συνειδητοποιεί την απόσταση.
Αλλά αν κατανοήσουμε πως ότι εκδηλώνει ένα γνωστικό σύμβολο αφορά άμεσα το βαθύτερο εσωτερικό μας ον, τότε εμφανίζεται μια άλλη σχέση με τον πρωταρχικό κόσμο. Η ζωή αλλάζει κατεύθυνση : ο άνθρωπος συνειδητοποιεί ότι η ύπαρξη του είναι αιώνια και ότι οδηγεί στην αυτογνωσία, άρα λογικά σε πράξεις ανάλογες, σε μια συμπεριφορά αποφασιστικά προσανατολισμένη προς την εσωτερική ζωή. Αυτός ο άνθρωπος συνειδητοποιεί τότε την ύπαρξη του Θεού μέσα του, και ότι αυτός ο 'άλλος' μέσα του ανασταίνεται αποκλειστικά μέσω του θανάτου του εγώ του. Όποιος δεν εκμεταλλεύεται τις δυνατότητες τις οποίες προσφέρει το γνωστικό σύμβολο πάνω στην οδό της εκπλήρωσης δεν κάνει τα τάλαντα που διαθέτει να καρποφορήσουν μαι τα εξασθενεί. Του λείπει η έμπνευση και το θάρρος το οποίο αυτό το υπέρτατο σύμβολο ακτινοβολεί μέσα στην καρδιά αυτού ο οποίος βρίσκεται αληθινά καθ' οδόν προς τον Θεό.
Τα γνωστικά σύμβολα είναι συχνά για την γήινη μας συνείδηση ένας θαμπός καθρέπτης, ωστόσο μας έχουν προσφερθεί για να εκπληρώσουμε τον αληθινό μας προορισμό του να επιστρέψουμε εκ νέου στον Θεό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου