Κεφάλαιο 3 Οι συγγραφείς και η Ροδοσταυρική κοσμοθεωρία
Από το βιβλίο Reformation, Revolution, Renovation - The Roots and Reception of the Rosicrucian Call for General Reform του Lyke de Vries
Τα μανιφέστα των Ροδόσταυρων διατύπωναν ότι ο κύριος στόχος των αδελφών ήταν η μεταρρύθμιση της θρησκείας, της πολιτικής και της γνώσης (scientia) ή της φιλοσοφίας. Θρησκευτικά, πολιτικά και φιλοσοφικά, περιέγραφαν έναν κόσμο που βρισκόταν σε δεινή κατάσταση παρακμής και τον οποίο ήλπιζαν να αναβιώσουν, να αποκαταστήσουν και να ανανεώσουν σε πλήρη λάμψη και δόξα. Στα προηγούμενα κεφάλαια, οι φιλοδοξίες αυτές εντοπίστηκαν σε ετερόδοξες θρησκευτικές και φιλοσοφικές πηγές και αποδείχθηκε ότι ήταν αντίθετες προς τις ομολογιακές ερμηνείες της ιστορίας και την καθιερωμένη εκπαίδευση. Όμως η μελέτη αυτών των ιδεών σε σχέση με τους φερόμενους ως συντάκτες των μανιφέστων παρέμεινε ένα ζητούμενο. Έχοντας καθορίσει το περιεχόμενο των Ροδοσταυρικών μανιφέστων και τα κινήματα, τις παραδόσεις και τα γραπτά από τα οποία μπορεί να αντλούσαν οι συγγραφείς τους, είναι πλέον σκόπιμο να στραφούμε στην προέλευση των ίδιων αυτών των κειμένων.
Τα μανιφέστα των Ροδόσταυρων δημοσιεύτηκαν το 1614, το 1615 και το 1616, αντίστοιχα. Τόσο το Fama όσο και το Confessio εκδόθηκαν ανώνυμα από τον Wilhelm Wessel στο αυλικό τυπογραφείο του Γερμανού Landgrave Moritz von Hesse-Kassel (1572-1632) στο Κάσελ. Η γλώσσα της πρώτης δημοσιευμένης έκδοσης του Fama ήταν η Γερμανική, ενώ επισυνάφθηκε σε αυτήν η Απάντηση του φιλοσόφου Adam Haslmayr στην αξιέπαινη αδελφότητα των Θεοσοφιστών του Rosencreutz, η οποία θα συζητηθεί στο επόμενο κεφάλαιο. Προσηρτημένη στο Fama ήταν μια Γερμανική μετάφραση του κεφαλαίου 77 του σατιρικού έργου News from Parnassus (Βενετία, 1612) του Traiano Boccalini (1556-1613), το οποίο έφερε τον τίτλο General and Universal Reformation of the Entire World.1 Σε αυτό το σατιρικό κείμενο, σοφοί συζητούν για τα δεινά της εποχής και την ανάγκη για μια παγκόσμια μεταρρύθμιση. Προτείνουν λύσεις τόσο παράλογες όσο και αδύνατες, μεταξύ των οποίων το σχέδιο για την κατάργηση όλων των οικονομικών συναλλαγών και η πρόταση να τοποθετηθούν παράθυρα στις ανθρώπινες καρδιές ώστε να μπορεί να διαπιστωθεί αμέσως ο χαρακτήρας του κάθε ατόμου.2 Καθώς καμία από τις λύσεις δεν είναι πρακτικά υλοποιήσιμη, οι σοφοί λόγιοι αποφασίζουν αντ' αυτού να εφαρμόσουν μόνο επιφανειακές αλλαγές, όπως ο καθορισμός σταθερών τιμών για τα φρούτα.3
Κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους, το 1615, το Confessio δημοσιεύθηκε αρκετές φορές στα Λατινικά και στα Γερμανικά. Η πρώτη Λατινική έκδοση εκδόθηκε στο Κάσελ μαζί με μια Γερμανική έκδοση του Confessio και μια επανέκδοση του Fama. Μέσα σε λίγους μήνες, ακολούθησε μια δεύτερη Λατινική έκδοση της Confessio από τον ίδιο εκδότη, η οποία προτάσσονταν από ένα κείμενο γραμμένο από τον ψευδώνυμο Philippus a Gabella, με τίτλο Σύντομη εξέταση της μυστικής φιλοσοφίας. Το τελευταίο κείμενο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό στο Monas Hieroglyphica του John Dee, αλλά μοιάζει επίσης με τον Σμαραγδένιο Πίνακα που αποδίδεται στον Ερμή Τρισμέγιστο όσον αφορά την αναλογία μικρόκοσμου-μακρόκοσμου και τις αλχημικές αναφορές που περιείχε.4
Παρά τις κάποιες ομοιότητες μεταξύ των δύο αυτών μανιφέστων και των κειμένων με τα οποία τυπώθηκαν, είναι πιθανό ότι ούτε τα μεταρρυθμιστικά σχέδια του κειμένου του Boccalini ούτε το αλχημικό περιεχόμενο της Σύντομης Σκέψης είχαν ωθήσει τους συγγραφείς του Fama και του Confessio να επισυνάψουν τα κείμενά τους στα έργα αυτά, για τον απλούστατο λόγο ότι ενδεχομένως δεν συμμετείχαν καθόλου στη διαδικασία δημοσίευσης και ίσως ακόμη και να φοβόντουσαν τη δημοσίευση των μανιφέστων.5 Εξάλλου, το περιεχόμενο των μανιφέστων είχε ήδη αποδειχθεί επικίνδυνο εδώ και αρκετά χρόνια, τουλάχιστον από τότε που η ατυχής μοίρα του Haslmayr τον έφερε στις γαλέρες το 1612.6 Το γεγονός ότι το Fama τυπώθηκε με ένα τμήμα από τα Νέα από τον Παρνασσό ήταν πιθανότατα το άμεσο αποτέλεσμα της εμπλοκής του Landgrave Moritz von Hesse στη διαδικασία έκδοσης, καθώς το Fama θα μπορούσε πιθανότατα να τυπωθεί μόνο με τη ρητή άδεια του Moritz.7
Το τελευταίο από τα Ροδοσταυρικά κείμενα που εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή ήταν ο Γερμανικός Χημικός Γάμος, που εκδόθηκε στο Στρασβούργο από τον Λάζαρο Ζέτζνερ το 1616, όπου εκδόθηκε και το Χημικό Θέατρο. Αυτό το αλληγορικό παραμύθι δημοσιεύτηκε ως ξεχωριστό κείμενο, δεν επισυνάφθηκε σε άλλα κείμενα και είναι το μοναδικό Ροδοσταυρικό έργο με δηλωμένη συγγραφή. Ο Γερμανός συγγραφέας και θεολόγος Johann Valentin Andreae (1586-1654) ομολόγησε ότι έγραψε τον Χημικό Γάμο στην αυτοβιογραφία του με τίτλο Vita, ένα απομνημόνευμα που γράφτηκε το 1642 αλλά παρέμεινε αδημοσίευτο μέχρι που εμφανίστηκε σε Γερμανική μετάφραση το 1799. Αφού αναγνώρισε απρόθυμα τη συγγραφή του, ο Andreae απέρριψε αμέσως τον Χημικό Γάμο ως "ludibrium", ένα απλό θεατρικό έργο.8 Ισχυρίστηκε ότι το έγραψε το 1605, όταν ήταν περίπου 19 ετών. Καθώς όμως πολλά γραπτά που χρονολογούνται στο ίδιο έτος γράφτηκαν στην πραγματικότητα αργότερα, είναι πολύ πιθανό ότι και ο Χημικός Γάμος γράφτηκε σε μεταγενέστερο στάδιο.9 Σε κάθε περίπτωση, το κείμενο είχε γραφτεί από το 1607, διότι το έτος αυτό ο Karl Widemann (1555-1637), ο Παρακελσιανός γιατρός, συλλέκτης ετερόδοξων κειμένων και φίλος του Adam Haslmayr, έγραψε τα εξής για έναν φίλο και προσωρινό συγκάτοικο του Andreae: "M. Winter. Τυπογράφος στο Lauingen. Έχει τον Αλχημιστικό Γάμο [...]"10 -από την παρατήρηση αυτή μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι το διήγημα προϋπήρχε εκείνη την εποχή.
Η προέλευση των δύο πρώτων Ροδοσταυρικών συγγραμμάτων έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία στο πλαίσιο του θέματος της γενικής μεταρρύθμισης, αλλά έχει αποδειχθεί πολύ πιο δύσκολο να προσδιοριστεί. Γραμμένα κάτω από την κάλυψη της ανωνυμίας, από τη δημοσίευση των μανιφέστων οι μελετητές προβληματίζονται για ζητήματα που σχετίζονται με την προέλευση και τον σκοπό τους. Έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα δύσκολο να προσδιοριστεί επακριβώς πότε, πού και κυρίως από ποιον γράφτηκαν αυτά τα Ροδοσταυρικά κείμενα. Οι απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα όχι μόνο θα βοηθούσαν στην κατανόηση της προέλευσης των ίδιων των μανιφέστων, αλλά μπορούν επίσης να ρίξουν φως σε ερωτήματα που σχετίζονται με τα κίνητρα των συγγραφέων τους.
Στη διαθέσιμη ιστοριογραφία σχετικά με τα μανιφέστα, έχει δοθεί μεγάλη προσοχή στο ζήτημα της συγγραφής, και οι έρευνες σχετικά με τα συμφραζόμενα έχουν πρόσφατα παράσχει ορισμένες ενδείξεις για την προέλευση των ίδιων των μανιφέστων.11 Επιπλέον, οι μελετητές έχουν συγκρίνει το περιεχόμενο των Ροδοσταυρικών μανιφέστων με τα γνωστά έργα πιθανών συγγραφέων, ώστε είτε να επιβεβαιώσουν είτε να αρνηθούν τη συμμετοχή τους. Με τον τρόπο αυτό ήλπιζαν να εξηγήσουν όχι μόνο την προέλευση των μανιφέστων, αλλά και την προέλευση και το νόημα των ιδεών που μεταδίδονται σε αυτά, εντοπίζοντάς τα στους εν λόγω συγγραφείς. Το μειονέκτημα αυτής της τελευταίας προσέγγισης είναι ότι το περιεχόμενο των Ροδοσταυρικών κειμένων δεν αναλύθηκε από την αφετηρία των ίδιων των μανιφέστων, αλλά μέσα από τον φακό της συγγραφής12 , μέθοδος που συνέβαλε επίσης στην παραπλανητική ερμηνεία των μανιφέστων ως Λουθηρανικών κειμένων13.
Δεν είναι πρόθεση εδώ να ερμηνεύσουμε εκ νέου το περιεχόμενο των μανιφέστων σε σχέση με τους υποτιθέμενους συντάκτες τους. Έχοντας ήδη διασαφηνίσει στα προηγούμενα κεφάλαια το νόημα και τη σημασία του κεντρικότερου θέματος των μανιφέστων -της γενικής μεταρρύθμισης-, στο παρόν κεφάλαιο θα διερευνήσουμε τον ρόλο που το θέμα αυτό, ιδίως οι αποκαλυπτικές του προεκτάσεις, καθώς και η μεταρρύθμιση της θρησκείας, της πολιτικής και της επιστήμης, έπαιξε στα άλλα γραπτά των συγγραφέων τους. Σε ποιο βαθμό η γενική μεταρρύθμιση και τα συναφή θέματα ενσωματώθηκαν ή ίσως ήταν κεντρικά στα έργα και τις κοσμοθεωρίες τους; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα παράσχει κρίσιμες πληροφορίες για το θέμα της γενικής μεταρρύθμισης, τις πιθανές προθέσεις που μπορεί να είχαν οι συγγραφείς κατά τη συγγραφή αυτών των μανιφέστων και μπορεί επίσης να βοηθήσει στην περαιτέρω διαλεύκανση του ζητήματος της συγγραφής.
3.1 Συγγραφή υπό Εξέταση
Πριν συγκρίνουμε τα μανιφέστα με τις ιδέες των υποτιθέμενων συγγραφέων τους, όπως αυτές διατυπώθηκαν αλλού, είναι σκόπιμο να ρίξουμε πρώτα φως στο ζήτημα της συγγραφής. Ο συγγραφέας του Χημικού Γάμου, ο Andreae, γεννήθηκε σε μια καταξιωμένη οικογένεια από το Tübingen ως γιος του Johannes Andreae (1554-1601), ενός Λουθηρανού θεολόγου που ενδιαφερόταν για τα αλχημικά παρασκευάσματα, και ως εγγονός του Jakob Andreae (1528-1590), ενός διάσημου Λουθηρανού θεολόγου που συμμετείχε στη συγγραφή της Φόρμουλας της Συμφωνίας.14 Το Tübingen, πράγματι, ήταν ένα φυτώριο του ορθόδοξου Λουθηρανισμού.15 Ο Johann Valentin Andreae δεν μπόρεσε να ξεφύγει ούτε από τη γεωγραφικά κυρίαρχη θρησκεία ούτε από την επιρροή της γενεαλογίας του, έτσι ώστε να σπουδάσει και αυτός για να γίνει θεολόγος, ενώ παράλληλα διδάχτηκε στις μαθηματικές επιστήμες από τον μέντορα του Johannes Kepler, Michael Mästlin (1550-1631).16 Μετά τις σπουδές του, ο Andreae έγινε διάκονος στο Vaihingen και πάστορας στο Calw. Από νεαρή ηλικία έγραφε ποιήματα και κωμωδίες, τις οποίες σύντομα ακολούθησαν ουτοπικές ιστορίες.17 Τα θρησκευτικά του κίνητρα είναι εμφανή από την ογκώδη βιβλιογραφία του, στην οποία έδινε πάντοτε έμφαση στις Χριστιανικές αξίες, στην ευαγγελική πίστη και στη σημασία μιας Χριστιανικής κοινωνίας και επιστήμης.
Ο Andreae συνδέθηκε με αρκετούς άλλους μελετητές του Tübingen, οι οποίοι μαζί σχημάτισαν τον λεγόμενο "Tübinger Kreis", τον Κύκλο του Tübingen, και ο οποίος ήταν πάντα κεντρικός σε κάθε συζήτηση για τη συγγραφή της Ροδοσταυρικής συγγραφής. Ο Andreae αναφερόταν σε αυτή την ομάδα φίλων ως κοινωνία, αλλά υπάρχουν ελάχιστες ενδείξεις ότι επρόκειτο για κάτι περισσότερο από στενούς και ομοϊδεάτες φίλους ή ότι είχαν οργανωθεί με οποιονδήποτε επίσημο τρόπο. Μεταξύ των μελών της ήταν ο Abraham Hölzl (άγνωστες ημερομηνίες), ο οποίος ήταν στενός φίλος του Andreae από το 1608 και μετά, καθώς και οι Tobias Adami (1581-1643) και Wilhelm von Wense (1586-1641), οι οποίοι γνώριζαν τον Campanella και γνώρισαν τον Andreae όχι νωρίτερα από το 1612.18 Όπως θα γίνει σύντομα σαφές, οι τρεις αυτοί άνδρες έγιναν φίλοι με τον Andreae μόνο μετά τη σύνθεση των μανιφέστων.19 Κεντρικό ρόλο στην ομάδα, και οι λόγιοι με τους οποίους ο Andreae συνδέεται συχνότερα ως συν-συγγραφείς των μανιφέστων, είχαν ο δικηγόρος και Παρακελσιανός γιατρός Tobias Hess (1568-1614) και ο δικηγόρος Christoph Besold (1577-1638).
Ο Hess γνωρίστηκε με τον Andreae πριν από το 1601.20 Πολύ λίγα είναι γνωστά για τη ζωή και το επάγγελμά του και, εκτός από μερικές επιστολές, δεν έχουν διασωθεί έργα από το χέρι του. Μόνο από αυτές τις επιστολές και από το βιβλίο του Andreae Vita and the Immortality of Tobias Hess (1614), τη νεκρολογία που έγραψε ο Andreae γι' αυτόν, μαθαίνουμε για τη ζωή του Hess και τις θρησκευτικές, ιατρικές και φιλοσοφικές του πεποιθήσεις.21 Παρόλο που εγγράφηκε και αποφοίτησε από τη Νομική, ο Hess εργάστηκε ως Παρακελσιανός γιατρός. Συνεργάστηκε με τον πατέρα του Andreae στην αλχημεία και θεράπευσε, μεταξύ άλλων, την αδελφή του Andreae από τραυματισμό στο γόνατο. Σε αρκετά από τα γραπτά του, ο Andreae υπερασπίστηκε τον Hess απέναντι σε επικρίσεις που είχαν εκφραστεί εναντίον του τελευταίου, και μάλιστα ως αποτέλεσμα ερευνών σχετικά με τις θρησκευτικές απόψεις του Hess και την πρακτική του ως Παρακελσιανού γιατρού.22 Ο κατά σχεδόν είκοσι χρόνια μεγαλύτερός του Hess εκτιμήθηκε από τον Andreae ως πατρική φιγούρα, αλλά ακόμη περισσότερο ως δάσκαλος και φίλος του και ως ευσεβής Χριστιανός.23
Ο Hess είχε στην κατοχή του ελάχιστα έργα, τα περισσότερα από τα οποία περιήλθαν μετά το θάνατό του στην κατοχή του Christoph Besold, ενός πολύ μορφωμένου ανθρώπου που κατείχε μια βιβλιοθήκη που περιείχε πάνω από 4.000 συγγράμματα.24 Ο Besold γνώριζε καλά τον Andreae, αλλά και τον φιλόσοφο Daniel Mögling, τον οποίο θα συναντήσουμε στο επόμενο κεφάλαιο, καθώς και τον αστρονόμο Johannes Kepler από το Tübingen, τη μητέρα του οποίου υπερασπίστηκε επιτυχώς ο Besold κατά τη διάρκεια μιας δίκης μαγισσών.25 Τα ενδιαφέροντα του Besold ήταν ποικίλα, από την ιστορία μέχρι τη γεωγραφία και από τη θεολογία μέχρι τις ανατολικές γλώσσες. Μετέφρασε έργα του Tommaso Campanella και δημοσίευσε κείμενα του Γερμανού μυστικιστή Johannes Tauler (1300-1361), του Ιταλού Δομινικανού μοναχού Girolamo Savonarola (1452-1498) και του Λουθηρανού θεολόγου και πρωτο-πιετιστή Johann Arndt (1555-1621).26 Ο Besold βοήθησε τον Andreae στη μελέτη των γλωσσών, και ο Andreae έκανε ευρεία χρήση της βιβλιοθήκης του.27 Απευθυνόμενος στον Besold, ο Andreae έγραψε: "Σε πολλούς ανθρώπους οφείλω πολύ λίγα, σε λίγους πολλά, σε σένα [οφείλω] τα πάντα".28 Η μεταστροφή του Besold από τον Λουθηρανισμό στον Καθολικισμό το 1630, ωστόσο, είχε ως αποτέλεσμα μια διαρκώς αυξανόμενη διαφωνία μεταξύ των δύο λογίων.29
Μόλις οι διακηρύξεις εμφανίστηκαν στον τύπο, ο βιβλιοθηκάριος και φιλόλογος Caspar Bucher (1554-1617) περιέγραψε τον Andreae ως τον δημιουργό των Ροδοσταυρικών συγγραμμάτων. Ο ισχυρισμός του Bucher διατυπώθηκε στο έργο του Antimenippus (1617), το οποίο αποτελούσε ευθεία επίθεση κατά του Menippus του Andreae του ίδιου έτους.30 Δύο χρόνια αργότερα, ένας δεύτερος μελετητής, ο Friedrich Grick, εξέφρασε τις υποψίες του για την ανάμειξη του Andreae,31 όπως και ο Melchior Breler (1589-1627), ο γιατρός του δούκα August II του Brunswick-Lüneburg (1579-1666), το 1621. Στο έργο του Μυστήριο του ψευδοευαγγελικού κακού, ο Breler υποστήριξε ότι το Φάμα είχε γραφτεί από τρεις συγγραφείς. Αν και δεν ανέφερε τα ονόματα των συγγραφέων, το Μυστήριο του Breler αποτελούνταν κυρίως από μια συζήτηση για τη Θήκη του Ξίφους του Πνεύματος (Theca gladii spiritus, 1616), η οποία αποδόθηκε τότε στον Hess, για τα Αξιώματα του Besold (1616), τα οποία δημοσιεύθηκαν μαζί με τη Θήκη, και για ανώνυμα έργα του Andreae.32 Τέλος, το 1700 ο Λουθηρανός θεολόγος και ιστορικός Gottfried Arnold (1666-1714) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Andreae ήταν ο συγγραφέας των Ροδοσταυρικών μανιφέστων.33
Παρά τους υπαινιγμούς αυτούς, αρκετοί μελετητές στην πρόσφατη βιβλιογραφία αρνούνται ότι ο Andreae είχε οποιαδήποτε ανάμειξη στα μανιφέστα. Βάσει μιας φιλολογικής σύγκρισης, ιδίως του Χημικού Γάμου με το Fama και το Confessio, ο Richard Kienast απέρριψε τόσο τον Andreae όσο και τον Hess ως πιθανούς συγγραφείς των δύο τελευταίων συγγραμμάτων και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα κείμενα γράφτηκαν μόνο από τον Besold.34 Ο John Warwick Montgomery, με τη σειρά του, απέρριψε τη συμμετοχή και των τριών μελετητών, ιδίως του Andreae και του Besold, για λόγους που σχετίζονται τόσο με το περιεχόμενο όσο και με την ομολογία. Υποστήριξε ότι η θρησκευτική πεποίθηση του Andreae, όπως εκφράζεται σε πολλά από τα γραπτά του, ήταν σε αντίθεση με το περιεχόμενο των μανιφέστων και τόνισε επανειλημμένα τη ρητή απόσταση του Andreae από την ιστορία των Ροδόσταυρων. Σύμφωνα με τον Montgomery, τα Παρακελσιανά, αποκαλυπτικά και εσωτεριστικά στοιχεία των μανιφέστων δεν μοιάζουν ούτε με τον Χημικό Γάμο ούτε με τα άλλα γραπτά του Andreae.35 Δεν παρέχει ωστόσο μια οριστική εναλλακτική λύση στο ζήτημα της συγγραφής, αλλά υποδηλώνει ότι μπορεί να εμπλέκονται συγγραφείς όπως ο Julius Sperber, ο Simon Studion και ο Aegidius Gutman.36 Ομοίως, η Frances Yates δεν αποδίδει οριστικά τα μανιφέστα σε κάποιον συγκεκριμένο συγγραφέα, αλλά θεωρεί πιθανό υποψήφιο τον Γερμανό γιατρό, μαθηματικό και φυσικό φιλόσοφο Joachim Jungius (1587-1657), φίλο του Andreae που ζούσε στο τυπογραφικό κέντρο του Αμβούργου.37
Ο αποκλεισμός του Andreae ως πιθανού συγγραφέα συνάδει με τις δικές του δηλώσεις σχετικά με την ιστορία των Ροδόσταυρων. Το Δεύτερο, συμβουλευτικό μέρος της Πρόσκλησης στην Αδελφότητα του Χριστού (1618) αρχίζει με μια αναφορά στην αναταραχή που προκαλεί μια συγκεκριμένη κοινωνία, δηλαδή η κοινωνία των Ροδόσταυρων38. Αυτή η αδελφότητα, εξηγούσε ο Αντρέα, ήταν απλώς ανησυχητική, ενώ "εμείς παρουσιάζουμε μια πιο σίγουρη και πιο προφανή".39 Το έργο του Πύργος της Βαβέλ ή το χάος των κρίσεων για την αδελφότητα του Ροδόσταυρου, που δημοσιεύτηκε τον επόμενο χρόνο (1619), περιείχε περαιτέρω ρητές απορρίψεις της Ροδοσταυρικής αδελφότητας και κυρίως της φρενίτιδας που φαινόταν να εξαπολύει στο πέρασμά της.40 Παρά την προφανή περιφρόνησή του προς αυτήν, ο Andreae υποστήριξε διφορούμενα ότι αντί για τη Ροδοσταυρική αδελφότητα επιθυμούσε μια κοινωνία που "κάτω από τον σταυρό μυρίζει σαν τριαντάφυλλα".41 Την ίδια χρονιά έγραψε και πάλι απορριπτικά για τη Ροδοσταυρική αδελφότητα, τα μανιφέστα και το κίνημα που είχαν δημιουργήσει, στο πιο διάσημο ίσως έργο του: την Περιγραφή της Δημοκρατίας της Χριστιανούπολης (1619), ή εν συντομία Χριστιανούπολης. Στο κείμενο αυτό εξηγούσε ότι "έχουν δημοσιευθεί εντυπωσιακά στοιχεία για μια ορισμένη αδελφότητα", η οποία "κατά τη γνώμη μου είναι ένα αστείο".42 Πρόσθετε ότι "[θ]α ήταν περιττό να πω τι αναταραχή μεταξύ των ανθρώπων ακολούθησε τη Φάμα αυτού του θέματος, τι διαμάχη μυαλών, τι αναστάτωση και χειρονομία απατεώνων και απατεώνων".43 Πολλοί πράγματι, συνέχιζε το κείμενο, εξαπατήθηκαν από τη Φάμα.44 Και στο αυτοβιογραφικό του έργο, τέλος, στο οποίο είχε ήδη χαρακτηρίσει τον Χημικό Γάμο ως "αστείο", ο Ανδρέας δήλωσε ότι "πάντα γελούσε με τον Ροδοσταυρικό μύθο, και είχε τιμωρήσει τα αδελφάκια για την περιέργειά τους".45 Όποιον λόγο κι αν είχε, ο Ανδρέας αρνήθηκε σε κάθε περίπτωση τη συμμετοχή του στην παραγωγή αυτών των κειμένων.
Ωστόσο, υπάρχουν αρκετοί λόγοι να αμφισβητηθεί η αλήθεια των δηλώσεων του Αντρέα, με τις οποίες σκόπευε να απομακρυνθεί από την ιστορία των Ροδόσταυρων και αντ' αυτού να προτείνει ότι ο ίδιος ήταν ο συγγραφέας των μανιφέστων, ίσως σε συνεργασία με τον φίλο του Τομπάιας Χες.46 Το γεγονός ότι ο Besold είχε γράψει το 1624 στο αντίγραφό του του Fama, "autorem suspicor J.V.A.", δηλαδή ότι υποπτευόταν ότι ο Johann Valentin Andreae ήταν ο συγγραφέας του Fama, υποδηλώνει ότι ο ίδιος ο Besold δεν ήταν εμπλεκόμενος.47 Η αποστασιοποίηση του Besold από τα μανιφέστα αφήνει πιο εμφανείς τους Hess και Andreae ως πιθανούς συγγραφείς.
Ένας προφανής λόγος για να αποδοθεί η συγγραφή του Fama and Confessio στον Andreae είναι το γεγονός ότι το οικογενειακό του οικόσημο απεικονίζει ένα τριαντάφυλλο και έναν σταυρό, από το οποίο φαίνεται να προέρχεται το όνομα του ήρωα του Fama and Confessio, "Christian Rosencreutz".48 Το γεγονός ότι ο Rosencreutz ήταν ο πρωταγωνιστής και του Χημικού Γάμου του Andreae κάνει τη συγγραφή των άλλων δύο Ροδοσταυρικών κειμένων από τον Andreae ακόμη πιο αληθοφανή. Υπάρχουν επίσης ομοιότητες μεταξύ του Fama και Confessio και άλλων έργων του Andreae. Τόσο στις Ροδοσταυρικές διακηρύξεις όσο και στα πρώιμα έργα του, όπως η πρώτη και η δεύτερη Πρόσκληση, ο Μένιππος, η Εικόνα μιας Χριστιανικής Κοινωνίας και η Χριστιανούπολη, ο Andreae περιγράφει μοντέλα Χριστιανικών κοινωνιών, ένα επαναλαμβανόμενο θέμα στα γραπτά του, αλλά προφανώς όχι ένα θέμα που αναπτύχθηκε στα έργα του Hess ή του Besold.49 Οι περιγραφές στο Fama των μελετών που διεξήχθησαν στο Damcar, στο οποίο ταξίδεψε ο Christian Rosencreutz κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ανατολή, παρουσιάζουν περαιτέρω ομοιότητες με τη φανταστική Χριστιανούπολη του Andreae.50
Πιο πειστικές αποδείξεις για την εμπλοκή του Andreae ως συγγραφέα του Fama και Confessio υπάρχουν σε σχέση με το Sheath of the Sword of the Spirit (1616), ένα κείμενο που εκδόθηκε με το όνομα του Hess. Είναι πλέον αποδεδειγμένο ότι ο Andreae ήταν ο συγγραφέας της Θήκης, καθώς ο ίδιος ισχυρίστηκε τη συγγραφή της είκοσι έξι χρόνια αργότερα στο Vita του.51 Το κείμενο της Θήκης αποτελείται από 800 αφορισμούς, συμπεριλαμβανομένων προτάσεων για τη θρησκευτική και μυστικιστική μεταρρύθμιση, και εκδόθηκε, όπως και ο Χημικός Γάμος, από τον Zetzner στο Στρασβούργο το 1616. Ο πρόλογος υποδηλώνει ότι η Θήκη περιλαμβάνει προτάσεις που προέρχονται από το έργο του Χες,52 αλλά στην πραγματικότητα οι περισσότερες προτάσεις μπορούν να εντοπιστούν τόσο σε δημοσιευμένα όσο και σε αδημοσίευτα κείμενα του Ανδρέα.53 Δυστυχώς, λόγω της απώλειας ορισμένων έργων του λόγω πολλαπλών πυρκαγιών και της περιστασιακής λεηλασίας της κάποτε εκτεταμένης βιβλιοθήκης του, είναι αδύνατο να προσδιοριστεί η προέλευση όλων των προτάσεων που εισήχθησαν στη Θήκη.54 Μεταξύ εκείνων που μπορούν ωστόσο να εντοπιστούν ήταν πράγματι είκοσι οκτώ προτάσεις55 από το Confessio, οι οποίες αντιγράφηκαν σχεδόν κατά λέξη στο Sheath (το οποίο δημοσιεύθηκε τον επόμενο χρόνο), γεγονός που καθιστά ακόμη πιο πιθανό ότι ο Andreae ήταν ο συγγραφέας του Confessio.56 Ο Andreae φαίνεται επομένως ο πιθανότερος υποψήφιος για τη συγγραφή όχι μόνο του Confessio, αλλά και, και κατ' επέκταση, του στενά συνδεδεμένου Fama.
Ο στενός φίλος και δάσκαλος του Andreae Tobias Hess, ο φερόμενος ως συγγραφέας του Sheath κατά την εποχή της έκδοσής του, φαίνεται επίσης να συμμετείχε στη σύνθεση των μανιφέστων. Το όνομά του εμφανίζεται συχνά στις συζητήσεις των ιστορικών σχετικά με την προέλευση των χειρογράφων του Ροδόσταυρου. Πράγματι, τα περισσότερα αντίγραφα του Φάμα πριν από το 1614 μπορούν να αναχθούν σε ένα αντίγραφο που ανήκε κάποτε στον Hess57. Αυτό επιβεβαιώνεται σε μια επιστολή του August von Anhalt, με ημερομηνία 21 Ιουλίου 1612, στην οποία ζητούσε από τον Widemann να ανακτήσει γι' αυτόν ένα αντίγραφο του Confessio από τον Hess, "επειδή αυτός [ο Hess] φαίνεται να είχε το Fama στην κατοχή του".58 Και όταν ο Widemann αναφερόταν σε έναν τυπογράφο στο Lauingen, για τον οποίο πίστευε ότι είχε στην κατοχή του ένα αντίγραφο του Χημικού Γάμου, πρόσθεσε ότι αυτός ο τυπογράφος "γνώριζε τον Dr Hess στο Tübingen".59 Ο Hess ήταν επίσης εξοικειωμένος με τη θεματολογία των μανιφέστων. Ενδιαφερόταν για την αστρολογία, είχε μελετήσει αλχημιστικά γραπτά, ασκούσε την Παρακελσιανή ιατρική και είχε προβάλει προφητικούς ισχυρισμούς για μια μελλοντική εποχή.60 Δεν αποτελεί επομένως έκπληξη το γεγονός ότι, κατά την αναζήτηση της προέλευσης των μανιφέστων, τα ονόματα του Andreae και του Hess επανεμφανίζονται συνεχώς, έτσι ώστε να παραμένουν οι πιο πιθανοί υποψήφιοι για τη συγγραφή των μανιφέστων, και πιθανώς συν-συγγραφείς του Fama και του Confessio.
Όχι μόνο οι συγγραφείς, αλλά και τα έτη σύνθεσης των Ροδοσταυρικών μανιφέστων μπορούν τώρα να προσδιοριστούν με κάποια βεβαιότητα. Το 1604 αντιμετωπίζεται ως ένα σημαντικό έτος στα μανιφέστα, καθώς είναι το έτος κατά το οποίο λέγεται ότι άνοιξε το θησαυροφυλάκιο του Christian Rosencreutz και ότι ένας νέος ουράνιος οιωνός εμφανίστηκε στον Serpentarius,61 γεγονός που αναφέρεται στο Fama. Ο πρώτος ερωτώμενος στο Φάμα, ο Adam Haslmayr, ανέφερε στην απάντησή του ότι είχε διαβάσει το Φάμα το 1610. Επομένως, το κείμενο πρέπει να συντάχθηκε κάποια στιγμή μεταξύ 1604 και 1610.62 Είναι πιθανό ότι το Fama γράφτηκε μετά το 1607, διότι εκείνο το έτος, όπως κατέθεσε ο Andreae, ο ίδιος και ο Hess είχαν αρχίσει να συνεργάζονται στενότερα.63 Το Confessio γράφτηκε πιθανώς την ίδια περίοδο, μεταξύ 1607 και 1610, πράγμα που υποδηλώνεται επίσης από το γεγονός ότι το ένα μανιφέστο αναφέρεται στο άλλο.
Η χρονολόγηση αυτών των δύο κειμένων είναι ένας ακόμη λόγος για να αποκλειστεί ο Besold ως πιθανός συγγραφέας, καθώς η φιλία του με τον Andreae έγινε στενή μόλις από το 1610 και μετά, δηλαδή όταν το Fama ήταν ήδη σε κυκλοφορία.64 Εάν αυτή η χρονολόγηση είναι σωστή, η πρόταση του Montgomery ότι ο Andreae έγραψε τον Χημικό Γάμο για να εκχριστιανίσει την ιστορία των Ροδόσταυρων καθίσταται αβάσιμη. Ο Γάμος, άλλωστε, γράφτηκε το αργότερο το 1607, δηλαδή πριν από το Fama και το Confessio, και σίγουρα πριν από την κυκλοφορία, τη δημοσίευση των μανιφέστων και τον σάλο που ακολούθησε.65
Συνεχίζεται .......
